Ανεπάρκεια σπονδυλοβασικής Αυχενικό σύνδρομο

Κάνετε κλίκ σε ότι σας ενδιαφέρει

 
 
Ίλιγγος θέσης
 
Νευροωτολογία
ΗΝΓ
Η διάγνωση των διαταραχών της ισορροπίας, της ακοής, των εμβοών, και του ιλίγγου απαιτεί έμπειρο εξεταστή με βαθιά γνώση της ανατομίας και φυσιολογίας αλλά και πολύπλοκο εξοπλισμό που διαθέτουν οι εξειδικευμένοι στην Νευροωτολογία και τον ίλιγγο ΩΡΛ ιατροί. Ο γιατρός εξειδικεύτηκε στην Νευροωτολογία - Ακουολογία στο ειδικό ερευνητικό εργαστήριο ΝΕΥΡΟΩΤΟΛΟΓΙΑΣ - ΑΚΟΗΣ και ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ της ΩΡΛ κλινικής του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ στο ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Νοσοκομείο υπό την καθοδήγηση των καθηγητών 
Ε. ΦΕΡΕΚΥΔΗ, Κ. ΠΑΠΑΦΡΑΓΚΟΥ και Σ. ΚΟΡΡΕ.
 
Το εργαστήριο του ιατρείου μας διαθέτει όλον αυτόν τον σύγχρονο εξοπλισμό, και εξειδικεύεται στην εκτέλεση ποσοτικών και ποιοτικών μετρήσεων που αφορούν την ακουστική λειτουργία, τις εμβοές και την λειτουργία της ισορροπίας.
Ο γιατρός είναι  μέλος.
•Της Πανελλήνιας Ιατρικής Ακουολογικής Νευροωτολογικής Εταιρείας. 
 
Ο ωτορινολαρυγγολόγος είναι ο ποιό ειδικός στην αντιμετώπιση των ιλίγγων
 
• Γιατί το  όργανο της ισορροπίας ο λαβύρινθος, βρίσκεται στο αυτί.
• Γιατί οι συχνότερες παθήσεις που προκαλούν ίλιγγο είναι παθήσεις του λαβυρίνθου.
• Γιατί το ιατρικό εκπαιδευτικό σύστημα σε όλον τον δυτικό κόσμο, από παράδοση, εκπαιδεύει κυρίως τους ωτορινολαρυγγολόγους για την διάγνωση και αντιμετώπιση των ιλίγγων.


Ο ίλιγγος, οι εμβοές, και η βαρηκοΐα δεν είναι ασθένειες, αλλά συμπτώματα, γι αυτό θα πρέπει να αναζητείται η αιτία τους, η οποία σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να είναι επικίνδυνη. Η εκτίμηση ξεκινά με λεπτομερές ιστορικό και συνεχίζεται με εξετάσεις  κλινικές, ακουολογικές, νευροωτολογικές, αιματολογικές και ενίοτε απεικονιστικές.

Ακουολογικές εξετάσεις ιλίγγου

Διαγνωστικές εξετάσεις ιλίγγου


Ακουστικά προκλητά δυναμικά

Νυσταγμογράφημα

Ακoυόγραμμα


Εξέταση νυσταγμού με  γυαλιά Frenzle

Τυμπανομετρία

Δοκιμασίες ιλίγγου θέσεως Dix Halpike 

Ωτοακουστικές εκπομπές (ΟΑΕς )

Δοκιμασία απότομης στροφής της κεφαλής

(head thrust test)

Εξέταση με τονοδότες

Δοκιμασία Romberg,Unterberger, βαδίσεως 

Ομιλητική ακουομετρία

Σύμπτωμα συριγγίου

δοκιμασία Hennebert με πνευματικό ωτοσκόπιο

Single

Δείτε          το  Κέντρο μελέτης εμβοών

                •  Ο δεκάλογος των γιατρών για τη διάγνωση και αντιμετώπιση εμβοών 

                • τις εμβοές και το  ερωτηματολόγιο αξιολόγησης και αντιμετώπισης εμβοών

Δείτε         • τον  Ίλιγγο και τις • Ασκήσεις αντιρροπήσεως του ιλίγγου-αιθουσαία αποκατάσταση

                 • γιατί  Κάθε ίλιγγος χρειάζεται Ωτορινολαρυγγολόγο και μάλλιστα επειγόντως                 
• για τον 
 Έλεγχο ιλλίγου με νυσταγμογράφημα 
ble roi
siel

BANERright_gradiant

πονοκεφαλος ζαλάδα ιλιγγος ασταθεια σφυριγμα στα αυτια
Εχετε ίλιγγο; γυρίζουν όλα; ζαλίζεστε;  σας έρχετε εμετός;
Κατ αρχήν μην πανικοβάλλεστε,  ξαπλώστε μείνετε ακίνητοι, χαμηλώστε το φωτισμό πάρτε την πίεση και τηλεφωνήστε αμέσως στο γιατρό σας, πριν χαθούν πολύτιμα για τη διάγνωση συμπτώματα.
Μην πάρετε κάποιο φάρμακο επειδή το έπερνε κάποιος άλλος που είχε ίλιγγο, γιατί θα καταστείλετε συμπτώματα που θα βοηθήσουν το γιατρό σας στη διάγνωση. 
Ο ίλιγγος είναι σύμπτωμα και από τι πάσχετε θα το βρεί ο γιατρός σας.
Είναι πολύ συχνός και αντιμετωπίζεται συνήθως με επιτυχία.
Προσοχή στο χρόνιο ίλιγγο γιατί είναι συχνός σε κεντρικές βλάβες 
 
 

Η αίσθηση της ισορροπίας εξαρτάται από τις φυσιολογικές η όχι αλληλεπιδράσεις:

  • -Του λαβυρίνθου, ο οποίος καταγράφει την κατεύθυνση της κίνησης όπως στροφή, εμπρός-πίσω, δεξιά-αριστερά, επάνω-κάτω.
  • -Των οφθαλμών που καταγράφουν τη θέση του σώματος στο χώρο καθώς και την κατεύθυνση της κίνησης.
  • -Των υποδοχέων πίεσης του δέρματος που ευρίσκονται στα πόδια και ενημερώνουν για το ποιο μέρος του σώματος είναι προς τα κάτω και ακουμπά στο έδαφος.
  • -Των αισθητικών υποδοχέων στους μύες, τις αρθρώσεις, και την σπονδυλική στήλη, που ενημερώνουν ποια μέρη του σώματος κινούνται
  • -της παρεγκεφαλίδας και του εγκεφάλου  που επεξεργάζεται τις πληροφορίες από τα υπόλοιπα τμήματα και ρυθμίζει την μεταξύ τους συνεργασία.


 Λαβύρινθοι

 Μάτια
 Αισθητικοί  
υποδοχείς δέρματος αρθρώσεων
 
 

Ανεπάρκεια της σπονδυλοβασικής αρτηρίας

 
 
O ερεθισμός της σπονδυλικής αρτηρίας ή του πλέγματός της (όπως στο αυχενικό σύνδρομο), μαζί με ενδεχόμενη υποπλασία ή αρτηριοσκλήρυνση της ετερόπλευρης σπονδυλικής ή υποκλειδίου (υποκλοπή), είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ανεπάρκεια της σπονδυλοβασικής αρτηρίας, ισχαιμίας του εγκεφάλου, και να προκαλέσει αιφνίδιες και ολιγόλεπτες κρίσεις ιλίγγου που χαρακτηρίζονται, από αυχενογενή κεφαλαλγία, λιποθυμία και νευρολογικές εκπτώσεις από τα ημισφαίρια και το στέλεχος του εγκεφάλου, όπως δυσαρθρία, περιστοματική αιμωδία, διπλωπία, υπαισθησία και πάρεση στο πρόσωπο ή στα άκρα, δυσκαταποσία και φαρυγγική υπαισθησία, διαταραχές όρασης (θάμβος, ή σπινθηροβόλο αίσθημα), νυσταγμό, αιφνίδια κώφωση ή βαρηκοΐα και υπακουσία λόγω ισχαιμίας της έσω ακουστικής αρτηρίας (αιθουσοκοχλιακό σύνδρομο).
Eπανειλημμένες προσβολές μπορεί να καταλήξουν σε εγκεφαλικά έμφρακτα ή αυχενική μυελοπάθεια.
Εξαιτίας του ότι η παροχή αίματος προς το έσω ους προέρχεται από το σπονδυλοβασικό σύστημα, το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο από το σπονδυλοβασικό σύστημα μπορεί να παρουσιαστεί με ίλιγγο ή απώλεια ακοής, λόγω εμφράκτου του έσω ωτός (δηλαδή, εμφράκτου του λαβυρίνθου). Ορισμένες φορές, ο ίλιγγος και η απώλεια ακοής αποτελούν προειδοποιητικά συμπτώματα ενός επικείμενου ισχαιμικού αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου από το σπονδυλοβασικό σύστημα (κυρίως της περιοχή της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας). Στην περίπτωση αυτή, η μαγνητική τομογραφία (MRI) εγκεφάλου θα είναι φυσιολογική και ο κλινικός θα πρέπει να βασιστεί σε άλλα κλινικά χαρακτηριστικά ώστε να θέσει τη διάγνωση.

Εάν ο κλινικός γιατρός θέλει να ελέγξει για ανεπάρκεια του σπονδυλοβασικού, αυτό πρέπει να γίνει πριν από οποιαδήποτε δοκιμή θέσης που μπορεί να συστέλλει την σπονδυλοβασική αρτηρία όπως είναι οι Dix-Hallpike ελιγμοί. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει π.χ καταμέτρηση, ή απαγγελλία της προπαίδειας από τον ασθενή, ενώ σταδιακά γίνεται κλίση της κεφαλής προς τα πίσω. Αλλαγή στη γνωστική κατάσταση ή αναφορές για ζαλάδα μπορεί να είναι σημαντικά. Αυτή η μέθοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους ηλικιωμένους ασθενείς.

ΤΟ ΕΣΩ ΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟ ΣΤΗΝ ΙΣΧΑΙΜΙΑ

Ο λαβύρινθος απαιτεί μεταβολισμό που καταναλώνει υψηλά επίπεδα ενέργειας. Η έσω ακουστική αρτηρία είναι μια αρτηρία με ελάχιστες παράπλευρες διακλαδώσεις, έτσι ώστε ο λαβύρινθος είναι ιδιαίτερα ευπαθής στην ισχαιμία.  Ορισμένες φορές, οι ασθενείς με έμφρακτο της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας παρουσιάζουν ως αρχικά συμπτώματα μεμονωμένο υποτροπιάζοντα ίλιγγο, κυμαινόμενη απώλεια ακοής ή εμβοές (συμπτώματα παρόμοια με αυτά της νόσου του Meniere), 1 έως 10 μέρες πριν από το μόνιμο έμφρακτο. Επιπρόσθετα, ένα μεμονωμένο λαβυρινθικό έμφρακτο μπορεί να προηγηθεί του εμφράκτου της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι το έσω ους είναι πιο ευπαθές στην ισχαιμία σε σχέση με ό,τι το στέλεχος ή η παρεγκεφαλίδα.

---------------------------------------------------------------------

        Απεικόνιση μέσω μαγνητικής τομογραφίας (MRI) με τα ευρήματα σε ασθενή με έμφρακτο από την περιοχή της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας.(

Εικόνα 1. Απεικόνιση μέσω μαγνητικής τομογραφίας (MRI) με τα ευρήματα σε ασθενή με έμφρακτο από την περιοχή της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας.(Α) Παλμοσειρά διάχυσης, εγκάρσια τομή και (Β) παλμοσειρά Τ2 που προέρχεται από MRI εγκεφάλου, όπου φαίνονται οι εστίες υψηλού σήματος που εντοπίζονται στο αριστερό μέσο παρεγκεφαλιδικό σκέλος και την αριστερή πλάγια-ραχιαία γέφυρα. Επίσης, παρουσιάζεται ένα πιθανό έμφρακτο της ζώνης οριακής αιμάτωσης [borderzone] μεταξύ οπίσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας και πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας.

---------------------------------------------------------------------

Ακοολογικά ευρήματα σε ασθενή με έμφρακτο στην περιοχή της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας

 

Εικόνα 2. Ακοολογικά ευρήματα σε ασθενή με έμφρακτο στην περιοχή της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας, το οποίο απεικονίζεται στην πιό πάνω εικόνα 1  (Α) Το ακοόγραμμα αέρινης αγωγής απλών τόνων δείχνει μέτρια αισθητηριακού τύπου απώλεια ακοής της τάξης των 50dB, με ικανότητα διάκρισης της ομιλίας σε βαθμό 85%, στο αριστερό ους. Τα επίπεδα ακοής, όπως μετρούνται σε dB (Ινστιτούτο Αμερικανικών Εθνικών προτύπων, 1989 [(American National Standards Institute, 1989]), παρουσιάζονται σε γράφημα λογαριθμικής κλίμακας, σε σχέση με τη συχνότητα του ερεθίσματος. Ο = αέρινη αγωγή στην αριστερή πλευρά, Χ = αέρινη αγωγή στη δεξιά πλευρά. To αντανακλαστικό του μυός του αναβολέα [stapedial reflex] (. αριστερά x: δεξιά) καταγράφηκε ως φυσιολογικό, από αμφότερες τις πλευρές. (Β) Καταγραφή των ακουστικών προκλητών δυναμικών του στελέχους [brainstem auditory evoked potential] που παρουσιάζει φυσιολογικές κυματικές αποκρίσεις σε αμφότερες τις πλευρές.

---------------------------------------------------------------------

Ευρήματα της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) σε ασθενή με οξεία απώλεια της ακουστικής και αιθουσαίας λειτουργίας

Εικόνα 3. Ευρήματα της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) σε ασθενή με οξεία απώλεια της ακουστικής και αιθουσαίας λειτουργίας, ως πρόδρομο σημείο ενός εμφράκτου στην περιοχή της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας. (Α, Β) Παλμοσειρά διάχυσης της MRI εγκεφάλου που πραγματοποιήθηκε μια ημέρα μετά την έναρξη αιφνίδιας απώλειας ακοής και ιλίγγου, η οποία είναι φυσιολογική. Δύο ημέρες αργότερα (Γ, Δ) η παλμοσειρά διάχυσης στην MRI παρουσιάζει εστίες υψηλής έντασης σήματος που εντοπίζονται στο αριστερό μέσο παρεγκεφαλιδικό σκέλος, στην αριστερή ραχιαία-πλάγια γέφυρα και προσθίως στο αριστερό ημισφαίριο της παρεγκεφαλίδας.

---------------------------------------------------------------------

Η τυχόν ύπαρξη πονοκεφάλου σε έναν σοβαρό ίλιγγο βάζει υπόνοιες κεντρικής βλάβης

 

veraman

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΑΙΘΟΥΣΑΙΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Ο κεντρικού τύπου ίλιγγος σπάνια εμφανίζεται μεμονωμένος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ασθενής θα εμφανίζει και άλλα συνοδά συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα ή κεφαλαλία.

Η τυχόν ύπαρξη πονοκεφάλου σε έναν σοβαρό ίλιγγο βάζει υπόνοιες κεντρικής βλάβης

Οι περιφερικές αιθουσαίες διαταραχές δεν παρουσιάζουν ποτέ κάθετο νυσταγμό ή νυσταγμό που είναι το ίδιο ταχύς και στις δύο κατευθύνσεις.

 

Αυχενικό σύνδρομο


Το κλινικό φάσμα του αυχενικού συνδρόμου

Iσχαιμία σπονδυλοβασικής αρτηρίας
 

Tο σύνδρομο σπονδυλοβασικής ανεπάρκειας αναφέρεται στο 5% περίπου των ασθενών με χρόνιο αυχενικό σύνδρομο. Συνίσταται σε υποτροπιάζοντα επεισόδια περιοδικής ισχαιμίας της σπονδυλοβασικής αρτηρίας και των κλάδων της, που οφείλονται σε περιοδική μείωση ή διακοπή της ροής.
Mπορεί να εμφανισθεί ως πρωτοπαθής, λειτουργική ή απομονωμένη εκδήλωση χωρίς συνοδό νόσο, που εκδηλώνεται με τις ακραίες κινήσεις της κεφαλής. Aνεπάρκεια της σπονδυλοβασικής αρτηρίας μπορεί να συνδυασθεί με πολλές αυχενικές παθήσεις, όπως με οστεόφυτα στις αποφυσιακές αρθρώσεις, οστεόφυτα στα εγκάρσια τρήματα, αυχενικά υπεξαρθρήματα, όγκους κ.λπ. Mπορεί να πιεσθεί ή να τραυματισθεί κατά την πορεία της η σπονδυλοβασική αρτηρία ή να ερεθισθεί το συμπαθητικό πλέγμα που την περιβάλλει τόσο στην εξωκρανιακή όσο και στην ενδοκρανιακή της μοίρα προκαλώντας σπασμό.
O ερεθισμός της σπονδυλικής αρτηρίας ή του πλέγματός της, μαζί με ενδεχόμενη υποπλασία ή αρτηριοσκλήρυνση της ετερόπλευρης σπονδυλικής ή υποκλειδίου (υποκλοπή), είναι δυνατόν να προκαλέσει αιφνίδιες και ολιγόλεπτες κρίσεις που χαρακτηρίζονται από αυχενογενή κεφαλαλγία, λιποθυμία και νευρολογικές εκπτώσεις από τα ημισφαίρια και το στέλεχος του εγκεφάλου, όπως δυσαρθρία, περιστοματική αιμωδία, διπλωπία, υπαισθησία και πάρεση στο πρόσωπο ή στα άκρα, δυσκαταποσία και φαρυγγική δυσαισθησία, διαταραχές όρασης (θάμβος, οπτική μαρμαρυγή ή σπινθηροβόλο αίσθημα), νυσταγμό, αιφνίδια κώφωση ή βαρηκοΐα και υπακουσία λόγω ισχαιμίας της έσω ακουστικής αρτηρίας (αιθουσοκοχλιακό σύνδρομο). Πολλά από τα ανωτέρω οφείλονται σε ισχαιμία των πυρήνων των εγκεφαλικών συζυγιών. Σπάνια εμφανίζονται διαταραχές μνήμης από ισχαιμία των μαστίων.
Eπανειλημμένες προσβολές μπορεί να καταλήξουν σε εγκεφαλικά έμφρακτα ή αυχενική μυελοπάθεια.
Το κλασικό πλάγιο προμηκικό σύνδρομο (σύνδρομο Wallenberg) λόγω εμφράκτου ή ισχαιμίας στην κατανομή της οπίσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας, προκαλεί ίλιγγο, ομόπλευρο σύνδρομο Horner, ομόπλευρη αταξία, ομόπλευρη απώλεια αίσθηση άλγους και θερμοκρασίας και αντίπλευρη απώλεια αίσθησης άλγους και θερμοκρασίας των άκρων. 

 
Aυχενογενής ίλιγγος 

Αυχενικός ίλιγγος: Είναι ίλιγγος θέσεως πυροδοτούμενος από δομικές ανωμαλίες του αυχένος, και μή εξαρτώμενος από τη βαρύτητα. Η οντότης αυτή αμφισβητείται από πολλούς, διότι γίνεται μεγάλη κατάχρηση στή διάγνωσή της από τους μή ειδικούς. Πρόκειται πράγματι για ασυνήθηστη κατάσταση, η οποία παρουσιάζει και διαγνωστικά προβλήματα. Δεν υπάρχουν ομοφώνως αποδεκτά διαγνωστικά κριτήρια.
Διαταραχές ισορροπίας, νυσταγμός, ίλιγγος, εμβοές, ζάλη και βάρος στο κεφάλι εμφανίζονται στο 15% των ασθενών με αυχενική σπονδύλωση. Mπορεί να οφείλεται, όπως αναφέρθηκε, σε ανεπάρκεια της σπονδυλοβασικής ή σε παθολογική διεγερσιμότητα των ιδιοδεκτικών υποδοχέων που βρίσκονται πυκνά κατανεμημένοι στα μυοσυνδεσμικά και αρθροθυλακικά στοιχεία του πάσχοντα αυχένα. O ρόλος των υποδοχέων αυτών είναι η ισορροπία του σώματος στέλνοντας κεντρομόλα ερεθίσματα στην αίθουσα και το δικτυωτό σχηματισμό. 
Στη δεύτερη περίπτωση ο ίλιγγος, προκαλείται από μια παρεκκλίνουσα ή εσφαλμένη σωματοαισθητική προσαγωγή από την αυχενική σπονδυλική στήλη στα κέντρα του κεντρικού νευρικού συστήματος προκαλώντας ασαφή αποπροσανατολισμό και δυσλειτουργία στον ορθοστατικό έλεγχο. Η ιδιαίτερη προέλευση της αλλαγμένης σωματοαισθητικής δυσλειτουργίας μπορεί να προκύψει από πολλαπλές δομές, αλλά τυπικά προέρχεται από την ιδιοδεκτικότητα της ανώτερης σπονδυλικής σπονδυλικής στήλης και των μυών.
H κλινική δοκιμασία της ταυτόχρονης έκτασης, στροφής και πλάγιας κάμψης του αυχένα ή στροφή του σώματος σε περιστεφόμενο κάθισμα ενώ συγκρατούμε σταθερά την κεφαλή θεωρείται η πιο αξιόπιστη, γιατί εκλύει τα συμπτώματα της σπονδυλοβασικής ανεπάρκειας. Eάν εμφανισθούν μόνο ζάλη ή ίλιγγος, αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαταραχή του αιθουσαίου συστήματος. O αυχενογενής νυσταγμός σπονδυλοβασικής αιτιολογίας εμφανίζεται αμέσως, ενώ ο ιδιοδεκτικός αυχενικός εμφανίζει λανθάνοντα χρόνο.
H παρουσία αυχενικού ιλίγγου αποτελεί την αιχμή του δόρατος στην εννοιολογία του αυχενικού συνδρόμου. Πάντως, η ορθή διάγνωση του αυχενικού ιλίγγου προϋποθέτει την παρουσία των σχετικών συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν, τη συνύπαρξη αυχεναλγίας και τον αποκλεισμό αιθουσαίων διαταραχών με βάση το αρνητικό ιστορικό και τις κλινικοεργαστηριακές δοκιμασίες, ενώ συχνά αναμένεται σχετικά άμεση και σαφής ανταπόκριση στην αντιρευματική και οστεοπαθητική θεραπεία.
Πράγματι, αρκετοί ασθενείς με επίμονο ίλιγγο ή εμβοές ανταποκρίνονται άμεσα στους οστεοπαθητικούς χειρισμούς (manipulation), γεγονός που ενισχύει εύλογα την πεποίθηση της αυχενογενούς προέλευσής τους.

 
Αυχενική σπονδυλοαρθρίτιδα

Στην αυχενική σπονδυλοαρθρίτιδα, η οποία συνήθως αφορά άτομα που έχουν περάσει τη μέση ηλικία, οι σπονδυλικές αρτηρίες που διέρχονται μέσα από τους πρώτους 6 αυχενικούς σπονδύλους πιέζονται από τα οστεόφυτα ή εμφανίζουν σπασμό μετά από κινήσεις του κεφαλιού με αποτέλεσμα να μειώνεται η αιμάτωση του εγκεφάλου. Σαν συνέπεια εμφανίζονται επεισόδια ζάλης, αυχενογενούς ιλίγγου και μερικές φορές τάση για λιποθυμία. Ιδιαίτερα εμφανίζονται τα συμπτώματα αυτά όταν συνυπάρχουν και αλλοιώσεις από τις αρτηρίες (σε καπνιστές, σε άτομα με αυξημένη χοληστερόλη κ.ά).

    

 
Αυχενικό σύνδρομο και εμβοές

Στη διαφορική διάγνωση των αιτίων των εμβοών είναι και το ερώτημα "μήπως φταίει ο αυχένας". Βεβαίως είναι τεκμηριωμένο ότι οι συνήθεις παθήσεις του αυχένος, δηλαδή η αυχενική δισκοκήλη, και η εκφυλιστική σπονδυλαρθρίτις, προκαλούν πονοκέφαλο και ζάλη αλλά ΟΧΙ ΕΜΒΟΕΣ. Μέχρι σήμερα δεν έχει τεκμηριωθεί εργαστηριακά ή επιδημιολογικά μιά τέτοια συσχέτιση.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι συγγραφείς που αναφέρουν ότι εμφανίζονται "πολύ συχνά" εμβοές από βλάβες στον αυχένα. (Montazem, 2000)
Οι βλάβες στον αυχένα ίσως αποτελούν μία πάρα πολύ σπάνια πηγή εμβοών.

Η ιδέα εδώ δεν είναι ότι ο τραυματισμός στον αυχένα δημιουργεί ήχο, αλλά μάλλον ότι ο
ι βλάβες του αυχένα μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στις δομές του στελέχους που εμπλέκονται με την ακοή και την παραγωγή ήχου. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν βάσιμες υποθέσεις που έχουμε συναντήσει όλα αυτά τα χρόνια στην κλινική πρακτική μας. Πιστεύουμε ότι οι αυχενικές εμβοές είναι πολύ σπάνιες.

Διάγνωση:

Η διάγνωση των εμβοών από βλάβες στον αυχένα βασίζεται στο ιστορικό. Είναι υποκειμενικές εμβοές, που ο εξεταστής δεν μπορεί να ακούσει και πρέπει να βασιστεί στον ασθενή που θα του περιγράψει έναν ήχο που αλλάζει ανάλογα με την κίνηση του αυχένα.
Η διάγνωση των αυχενογενών σωματικών εμβοών γίνεται, όταν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η χρονική σύμπτωση της εμφάνισης ή της αύξησης πόνου στον αυχένα και εμβοών. (Michiels et al, 2015). Θα θεωρηθούν επίσης οι εμβοές ως πιθανώς προερχόμενες από τον αυχένα, αν προκύψουν μετά από έναν τραυματισμό που περιορίζεται σαφώς στον αυχένα, ή εάν έχουν παραχθεί μόνο μετά από χειρισμούς στον αυχένα (όπως μασάζ).

Χαρακτηριστικά που απαιτούνται για τη διάγνωση των αυχενογενών εμβοών περιλαμβάνουν:
  • Ισχυρή ένδειξη για νόσο του αυχένα (πχ από μελέτες απεικόνισης)
  • Ένα ή περισσότερα
    • Πυροδότηση των εμβοών από επέμβαση στον αυχένα (όπως μπλοκ)
    • Πυροδότηση των εμβοών από μασάζ, χειροπρακτική θεραπεία, ή στροφή του αυχένα.
  • Δεν υπάρχει εύλογη εναλλακτική αιτία

Μηχανισμός:

Οι αυχενογενείς εμβοές, όπως και ο αυχενογενής ίλιγγος, είναι πιθανόν να οφείλονται κυρίως σε αλλαγές στις δομές του στελέχους που εμπλέκονται με την ακοή, ως αποτέλεσμα των αλλαγών στον αυχένα. Με άλλα λόγια, είναι πιθανώς μια παραλλαγή των σωματικών εμβοών (Levine, 1999). Σε γενικές γραμμές, θεωρείται ότι ο αυχένας μπορεί να επηρεάσει τις σχετικές νευρικές δομές της ακοής στο εγκεφαλικό στέλεχος (Shore et al, 2007).


Θεραπεία:

Γενικά, οι παθήσεις του αυχένα θεραπεύονται ή ανακουφίζονται από τον σπασμό και τον πόνο, με φυσιοθεραπεία. 
Ο Cherian et al (2013) ανέφεραν απόκριση 
με τη φυσιοθεραπεία σε έναν ασθενή με αυχενογενείς εμβοές
Δεδομένου ότι αυτό αφορά μια μόνο περίπτωση, δεν μπορεί να συναχθεί συμπέρασμα. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι η γενική ιδέα είναι καλή. Θα πρέπει να επιχειρείται θεραπεία στις αυχενικές εμβοές με την φυσιοθεραπεία του αυχένα.
Ο Levine (2007) πρότεινε ότι η θεραπεία των αυχενογενών εμβοών, ήταν πιο επιτυχημένη σε άτομα με ασύμμετρες εμβοές αλλά φυσιολογική ακοή.
Ο McCormick et al (2015) ανέφεραν την επιτυχή θεραπεία με αυχενική επισκληρίδιο έγχυση στεροειδών σε έναν μόνο ασθενή. 
Ο Koning et al (2015) ανέφεραν την επιτυχή θεραπεία εμβοών από ένα μπλοκ ραδιοσυχνοτήτων του ανώτερου αυχενικού συμπαθητικού γαγγλίου. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι πιθανώς μια απάντηση placebo, καθώς δεν υπάρχει λογική εξήγηση για το πως αυτή η θεραπεία μπορεί να επηρεάσει το εσωτερικό αυτί.



 

veraman

Καλέστε το γιατρό σας εάν έχετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω σοβαρά συμπτώματα:

• Σπασμοί
• Διπλωπία (Διπλή όραση)
• Λιποθυμία
• Επίμονο εμετό
• Διαταραχές του λόγου
• Ίλιγγος που εμφανίζεται με πυρετό πάνω από 38,5 βαθμούς
• Αδυναμία ή παράλυση 
  
 
 
 
Για να αποφευχθεί επιδείνωση των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια επεισοδίων ιλίγγου, δοκιμάστε τα εξής:


•  Μείνετε ακίνητοι στο κρεβάτι.
•  Να επανέρχεσθε σιγά-σιγά στις δραστηριότητές σας.
•  Αποφύγετε τις απότομες μεταβολές θέσης.
•  Μην προσπαθήσετε να διαβάσετε και να δείτε τηλεόραση.
•  Αποφύγετε δυνατά φώτα.

 
 
Καλέστε το γιατρό σας
ή πηγαίνετε στα επείγοντα άν νιώσετε ζάλη ή ίλιγγο, μαζί με οποιοδήποτε από τα ακόλουθα:      
 
•  Σημαντικό τραύμα στο κεφάλι
•  Μια νέα, διαφορετική ή σοβαρή κεφαλαλγία
•  Πυρετός υψηλότερος από 38.5 C
•  Δυσκαμψία του αυχένα
•  Θολή όραση
•  Αιφνίδια απώλεια ακοής
•  Διαταραχή ομιλίας 
•  Αδυναμία στο πόδι ή το χέρι
•  Απώλεια συνείδησης
•  Πτώση ή δυσκολία στο βάδισμα
•  Πόνος στο στήθος ή ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία (γρήγορος ή αργός καρδιακός ρυθμός)
 
 
 
Αποφύγετε επικίνδυνες δραστηριότητες όπως η οδήγηση, ο χειρισμός βαρέων μηχανημάτων, και εργασία σε ύψος μέχρι 1 εβδομάδα μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων. 
 
 

Αν υποφέρετε από ίλιγγους θα πρέπει να :

 

  • 1.Σταματήσετε να καπνίζετε,
  • 2. Μην πίνετε αλκοόλ,
  • 3. Ελαττώστε το αλάτι,
  • 4. Μην τρώτε αλόγιστα,
  • 5. Μην κουράζεστε υπερβολικά,
  • 6. Το άγχος επιδεινώνει τον ίλιγγο,
  • 7. Μην κάνετε απότομες κινήσεις του  κεφαλιού,
  • 8. Μην σηκώνεστε απότομα από το κρεβάτι.   

 

 

 Πρόγνωση


Η πρόγνωση εξαρτάται από την αιτία, την ηληκία, την γενική υγεία και την έγκαιρη διάγνωση. Γίνεται κατανοητό λοιπόν γιατί κάθε ίλιγγος χρειάζεται Ωτορινολαρυγγολόγο και μάλλιστα επειγόντως.πειγ

 

 Επιπλοκές 


Επίμονος χρόνιος ίλιγγος κα αστάθεια μπορεί να επηρεάσει την οδήγηση, την εργασία, και τον τρόπο ζωής.  Μπορεί επίσης να προκαλέσει πτώσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε πολλούς τραυματισμούς.

 

   

Περισσότερα για    Ίλιγγο

 

 

 

 

Κάνετε κλίκ σε ότι σας ενδιαφέρει.

 

 

 

 

 
siel 
 

Κάθε ίλιγγος χρειάζεται Ωτορινολαρυγγολόγο και μάλλιστα επειγόντως

 

Ο ίλιγγος αποτελεί έναν από τους συχνότερους λόγους προσέλευσης των ασθενών στο ιατρείο. Ο ίλιγγος μπορεί να προκληθεί από διαταραχές του περιφερικού αιθουσαίου συστήματος ή του κεντρικού νευρικού συστήματος (ιδίως του στελέχους ή της παρεγκεφαλίδας).
Οι περιφερικές βλάβες είναι συνήθως αθώες και έχουν καλοήθη πορεία, ενώ οι κεντρικές βλάβες είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή.
Το ιστορικό και ιδιαίτερα η χρονική σειρά εισβολής των συμπτωμάτων και το είδος του νυσταγμού αποτελούν τα πιο χρήσιμα στοιχεία για τον προσανατολισμό στη διάγνωση.
Η παρουσία νευρολογικών συμπτωμάτων και σημείων συνηγορεί υπέρ κεντρικής προέλευσης του ιλίγγου, ενώ η παρουσία διαταραχών ακοής, εμβοών ή ωταλγίας υποδεικνύει περιφερικού τύπου βλάβη.
Εντούτοις συμβαίνει μικρά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια να εκδηλώνονται με μεμονωμένο σύμπτωμα ιλίγγου. Επίσης σοβαρά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια του εγκεφαλικου στελέχους και της παρεγκεφαλίδας, απειλητικά για τη ζωή, μπορεί να έχουν και μάλλιστα πρώιμα και προειδοποιητικά μόνο βαρηκοία,εμβοές, και ίλιγγο. Αν προστεθεί και ότι αρκετές από τις περιφερικές βλάβες δεν μπορούν να περιμένουν γιατί το εσωτερικό αυτί είναι ευαίσθητο και ειδικά στην ισχαιμία καταδεικνύεται ότι ο ίλιγγος είναι επείγον πρόβλημα και κατά πρώτο λόγο
ωτορινολαρυγγολογικό. 
Η μαγνητική τομογραφία και η μαγνητική αγγειογραφία αποτελούν τις εξετάσεις επιλογής για την εκτίμηση ασθενών με υποψία κεντρικού τύπου βλάβης. Η αξονική τομογραφία παρουσιάζει μικρή ευαισθησία στη διερεύνηση του κεντρικού τύπου ιλίγγου, ιδιαίτερα στην ανίχνευση μικρών εγκεφαλικών επεισοδίων που εδράζονται εντός του οπισθίου βοθρίου της παρεγκεφαλίδας.
 
veraman
Οι πρώτης γραμμής διαγνωστικές εξετάσεις που χρειάζεται ο ασθενής με ίλιγγο δεν είναι τίποτε άλλο από την ωτορινολαρυγγολογική εξέταση και την εξειδικευμένη μελέτη του λαβυρίνθου και του κεντρικού αιθουσαίου συστήματος.
Στη διάγνωση του ιλίγγου συνήθως χάνεται χρόνος με εξετάσεις αίματος, ακτινογραφίες, καρδιογραφήματα κλπ, τα οποία δεν έχουν θέση στην πρώτη γραμμή της διαγνωστικής προσέγγισης. Αν
ο
ειδικός ωτορινολαρυγγολόγος αποφανθεί ότι δεν πρόκειται για αιθουσαία πάθηση, ή αν υπάρχουν άλλοι ιατρικοί λόγοι, τότε βεβαίως ο άρρωστος θα μελετηθεί και με αυτές και με άλλες ακόμη εξετάσεις.
  
Ο ίλιγγος θεωρείται επείγον πρόβλημα και δεν πρέπει να χάνεται χρόνος. Όπως και το όργανο της ακοής, έτσι και τα όργανα της ισορροπίας αποτελούνται από ευγενέστατα νευρο-επιθηλιακά κύτταρα. Τα αισθητήρια κύτταρα του κοχλία (τριχωτά) και του αιθουσαίου οργάνου βρίσκονται, μαζί με τα νευρικά κύτταρα, στην κορυφή της ανατομικής και λειτουργικής εξειδικεύσεως. Είναι δε νόμος στη βιολογία, ότι όσο αυξάνεται η κυτταρική εξειδίκευση, τόσο χάνεται η ικανότητα επιβιώσεως των κυτταρικών σχηματισμών (π.χ. η ανθεκτικότητα και αναγεννητικότητα των κυττάρων, η ανάπλαση των ιστών κλπ).
 
Καλέστε το γιατρό σας
ή πηγαίνετε στα επείγοντα άν νιώσετε ζάλη ή ίλιγγο, μαζί με οποιοδήποτε από τα ακόλουθα:      
 
•  Σημαντικό τραύμα στο κεφάλι
•  Μια νέα, διαφορετική ή σοβαρή κεφαλαλγία
•  Πυρετός υψηλότερος από 38.5 C
•  Δυσκαμψία του αυχένα
•  Θολή όραση
•  Αιφνίδια απώλεια ακοής
•  Διαταραχή ομιλίας 
•  Αδυναμία στο πόδι ή το χέρι
•  Απώλεια συνείδησης
•  Πτώση ή δυσκολία στο βάδισμα
•  Πόνος στο στήθος ή ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία (γρήγορος ή αργός καρδιακός ρυθμός)
 
.
veraman
 
Ο ωτορινολαρυγγολόγος είναι ο ποιό ειδικός στην αντιμετώπιση των ιλίγγων
  • Γιατί το  όργανο της ισορροπίας ο λαβύρινθος, βρίσκεται στο αυτί.
  • Γιατί οι συχνότερες παθήσεις που προκαλούν ίλιγγο είναι παθήσεις του λαβυρίνθου.
  • Γιατί το ιατρικό εκπαιδευτικό σύστημα σε όλον τον δυτικό κόσμο, από παράδοση, εκπαιδεύει κυρίως τους ωτορινολαρυγγολόγους για την διάγνωση και αντιμετώπιση των ιλίγγων.
 
 

>>    Απεικονιστικές εξετάσεις

  1. Μαγνητική τομογραφία (MRI) έσω ακουστικού πόρου
    1. Εξέταση εκλογής για το ακουστικό νευρίνωμα
    2. Αξιολογεί για φλεγμονές όπως λόγω ωτικού έρπητα ζωστήρα
    3. Αγγειακές βλάβες μπορεί να είναι εμφανείς
  2. Μαγνητική αγγειογραφία (MRA) εγκεφάλου
    1. Ενδείκνυται αν υπάρχει υποψία αγγειακής βλάβης
  3. Αξονική τομογραφία (CT) κροταφικού οστού
    1. Αξιολογεί λοιμώδη αίτια (π.χ. Μαστοειδίτιδα , Χολοστεάτωμα )
    2. Αξιολογεί την ανατομία των οστών  (οστάρια και κοχλία ,  διεύρυνση υδραγωγού της αιθούσηςΚάταγμα)
    3. Μπορεί επίσης να προσδιορίσει ακουστικό νερίνωμα και αγγειακές βλάβες, αλλά η MRI προτιμάται


Ευρήματα της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) σε ασθενή με ακουστικό νευρίνωμα





siel



  



ΗΝΓ εικόνα

Ίλλιγος: έλεγχος με νυσταγμογράφημα

 

Ο έλεγχος της λειτουργίας του λαβυρίνθου γίνεται με το νυσταγμογράφημα, και τη βοήθεια των θερμικών εξετάσεων. Σε αυτή την εξέταση εισάγεται διαδοχικά κρύο και ζεστό νερό σε κάθε αφτί. Η διαφορά στη θερμοκρασία του νερού από τη φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είτε ενεργοποιεί (ζεστό) είτε αναστέλλει (κρύο) το όργανο της ισορροπίας σε κάθε αφτί εναλλακτικά. Αυτό προκαλεί μια αίσθηση ψευδούς κίνησης (ίλιγγος) και μια ρυθμική κίνηση των ματιών που ονομάζεται νυσταγμός και μπορεί να γίνει ορατός αν κάποιος παρακολουθήσει τα μάτια από κοντά ή και να καταγραφεί.
Δηλαδή στη διάρκεια αυτής της εξέτασης γίνεται διέγερση του λαβυρίνθου με  με ψυχρό, θερμό διακλυσμό και καταγράφονται οι νυσταγμικές κινήσεις. Με τον τρόπο αυτό, συγκρίνοντας τη λειτουργία των δύο λαβυρίνθων μπορούμε να συμπεράνουμε αν υπάρχει υπαισθησία. Κατά τη διάρκεια του νυσταγμογραφήματος γίνονται επίσης και οι οπτοκινητικές δοκιμασίες με τις οποίες ελέγχονται οι σακκαδικές κινήσεις, 


η παρακολούθηση στόχου και ο οπτοκινητικός νυσταγμός. Οι δοκιμασίες αυτές είναι παθολογικές σε προβλήματα κεντρικής αιτιολογίας.


 

Το νυσταγμογράφημα (Video ή ηλεκτρο-νυσταγμογράφημα) είναι η σημαντικότερη εξέταση για τη διάγνωση του ιλίγγου γιατί δείχνει:

1) αν πρόκειται για πραγματικό ίλιγγο και όχι για άλλη απλή ζάλη.
 
2) αν είναι κεντρικός (από τον εγκέφαλο) και άρα σοβαρός ή περιφερικός (από τον λαβύρινθο) και ως εκ τούτου λιγότερο ανησυχητικός.
 
3) την πλευρά που πάσχει δηλ. αριστερά η δεξιά. 
 
Το νυσταγμογράφημα διαρκεί λιγότερο από μία ώρα είναι ανώδυνη και ακίνδυνη εξέταση, και το μόνο που αισθάνεται ο εξεταζόμενος είναι η ελαφριά ζάλη που προκαλείται από το κρύο και μετά το ζεστό νερό, που εισάγεται για 20(
15-40) sec πρώτα στο δεξιό και μετά στο αριστερό αυτί (και ερεθίζει τους λαβυρίνθους) από ειδικό μηχάνημα, ενώ ταυτόχρονα ένα άλλο μηχάνημα ο νυσταγμογράφος καταγράφει τον νυσταγμό (τις κινήσεις των ματιών που προκαλούνται επειδή  υπάρχουν νευρικές συνδέσεις μεταξύ ματιών και λαβυρίνθων) με τη μέγιστη αντίδραση να εμφανίζεται συνήθως στα 60-90 δευτ. και που διαρκεί έως 2 λεπτά. Οι θερμοί διακλυσμοί προκαλούν νυσταγμό προς το εξεταζόμενο αυτί ενώ οι ψυχροί το αντίθετο. Στο τέλος και μετά από ψηφιακή επεξεργασία στον υπολογιστή παίρνουμε τα αποτελέσματα που μπορεί να είναι φυσιολογικά ή παθολογικά όπως υπαισθησία ή αναισθησία ενός λαβυρίνθου για παράδειγμα, που σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες εξετάσεις μας οδηγούν στην τελική διάγνωση.
 
 
Νυσταμογράφημα εκτέλεσηΔιάγραμμα νυσταγμογραφήματος  νυσταγμογράφημα
                                 Νυσταμογράφημα 
 
 
Ηλεκτρονυαταγμογράφημα

Πεταλούδα Clausen

 

 

Φυσιολογικό Ηλεκτρονυσταγμογράφημα

με ψηφιακή επεξεργασία απο ηλεκτρονικό υπολογιστή, έκδοση αποτελέσματος, και πεταλούδα του Claussen. 

 

 

 

 


Φυσιολογικά ποτελέσματα  είναι οι συμμετρικές αντιδράσεις των δύο λαβυρίνθων στον ψυχρό και θερμό διακλυσμό με νερό ή αέρα (όταν υπάρχει διάτρηση στο τύμπανο) στα αυτιά. Τα φυσιολογικά όρια μπορεί να διαφέρουν ελαφρώς μεταξύ των διαφόρων εργαστηρίων.

 

 

νυσταγμογράφημα σε ακουστικό νευρίνωμα, υπαισθησία δεξιά

Νυσταγμογράφημα σε ακουστικό νευρίνωμα δεξιά: υπαισθησία δεξιά

 

Μη φυσιολογικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν, την υπεροχή νυσταγμικής κατευθύνσεως (>30-35%), την υπερευαισθησία, και την υπαισθησία (>25%) ή αναισθησία ενός λαβυρίνθου, ή και των δύο λαβυρίνθων και μπορεί να είναι σημάδια βλάβης στο λαβύρινθο ή στο αιθουσαίο νεύρο ή σε άλλα μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν την ισορροπία και τις κινήσεις των οφθαλμών.


Τέτοιες βλάβες είναι:

 

•Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
•Χολοστεάτωμα και άλλοι όγκοι του αυτιού 
•Συγγενείς διαταραχές 
•Αιθουσαία νευρωνίτιδα 
•Τα φάρμακα που είναι τοξικά για τα νεύρα του αυτιού, όπως αμινογλυκοσίδες,  κάποια ανθελονοσιακά φάρμακα, διουρητικά της αγκύλης και σαλικυλικά 
•Σκλήρυνση κατά πλάκας 
•Κινητικές διαταραχές, όπως η Προϊούσα παράλυση 
•Η ερυθρά

•Η ιλαρά
•Μερικά δηλητήρια 
•Ακουστικό νευρίνωμα 
•Καλοήθης ίλιγγος θέσης 
•Λαβυρινθίτιδα 
•Νόσος του Meniere
 
Υπαισθησία - πάρεση μεταξύ 25 και 40% είναι ύποπτη και πρέπει να συνδυαστεί με τα κλινικά δεδομένα, ενώ υπαισθησία - πάρεση > 40% οφείλεται συχνά σε αιθουσαία νευρωνίτιδα.


Επιπλέον, οι θερμικές αυτές δοκιμές μας επιτρέπουν να καθορίσουμε, αν υπάρχει αντιληπτή αίσθηση από τον εξεταζόμενο του προκαλούμενου ιλίγγου, απόδειξη ύπαρξης κεντρικής ολοκλήρωσης των αιθουσαίων πληροφοριών. Η έλλειψη της αίσθησης μπορεί να παρατηρηθεί, από μία δυσλειτουργία των ανώτερων περιοχών του φλοιού που εμπλέκονται στην επεξεργασία των πληροφοριών από το εσωτερικό αυτί. Ορισμένες φορές η έλλειψη της αίσθησης παρατηρείται σε ηλικιωμένα άτομα.


Κίνδυνοι: Η υπερβολική πίεση του νερού μέσα στο αυτί μπορεί να τραυματίσει ή να σπάσει ένα ήδη επηρεασμένο τύμπανο, αλλά αυτό συμβαίνει σπάνια, ιδίως από έμπειρο εξεταστή. Όταν υπάρχει διάτρηση (τρύπα) στο τύμπανο η εξέταση δεν γίνεται με νερό αλλά με αέρα, επειδή αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη του αυτιού.





Αφού ολοκληρώσετε το τεστ, συζητήστε τα αποτελέσματα με το γιατρό σας.
 





Επιστημονικός Συνεργάτης
 

ΩΡΛ Παίδων

Μεγάλο μέρος της ειδίκευσης του ο γιατρός το αφιέρωσε στα παιδιά και την

Παιδο-Ωτορινολαρυγγολογία

  
right_gradiant2