Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε ξεχωριστά στα βαροτραύματα που προκαλούνται στα αυτιά κατά την κατάδυση και την ανάδυση στο ψαροντούφεκο. Οι νόμοι της κατάδυσης πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια ώστε να αποφεύγουμε τυχόν τραυματισμούς στα αυτιά και στους πνεύμονες μας. Τέτοιοι τραυματισμοί μπορούν να αποβούν μοιραίοι για την ίδια μας την ζωή. Όπως έχουμε ξανά αναφερθεί η αυτοσυγκράτηση και η υπευθυνότητα των κινήσεων μας κατά την διάρκεια του ψαροντούφεκου, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την αποτελεσματικότερη και ασφαλέστερη κατάδυση.

ΓΕΝΙΚΑ: Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η πίεση που ασκείται στο ανθρώπινο σώμα όταν βρίσκεται στην επιφάνεια της θάλασσας είναι 1 atm(ατμόσφαιρα). Ενώ όταν έχουμε καταδυθεί στα 10 μέτρα βάθους η πίεση που ασκείται είναι 1atm από την επιφάνεια της θάλασσας συν 1 atm λόγω του βάθους δηλαδή 2 atm. Η σχέση πίεσης-βάθους είναι 1atm/10m.

ΒΑΡΟΤΡΑΥΜΑ: ονομάζεται κάθε κατάσταση τραυματισμού όταν το ανθρώπινο σώμα βρίσκεται κάτω από την επίδραση δυσβαρικού περιβάλλοντος.

Δυσβαρικό ονομάζουμε το περιβάλλον όπου η τιμή της πίεσης που ασκείται στο σώμα μας δεν είναι ίδια σε όλα τα σημεία. Τα βαροτραύματα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, σε αυτά της ανάδυσης όπου μειώνεται η πίεση και σε αυτά της κατάδυσης όπου αυξάνεται η πίεση που ασκείται στο ανθρώπινο σώμα.

Εδώ αξίζει να δώσουμε ένα παράδειγμα για την καλύτερη κατανόηση της σχέσης πίεσης-βάθους. Όταν ένας ψαροντουφεκάς καταδυθεί στα 10μ η πίεση που ασκείται σε όλα του τα σημεία είναι 2 atm όπως είπαμε και προηγουμένως. Εάν για τον οποιοδήποτε λόγο δεν κατάφερε να αποσυμπιέσει(εξισώσει) το ένα του αυτί τότε η πίεση που θα ασκείται σε αυτό εσωτερικά θα είναι 1 atm όπως ήταν πριν καταδυθεί στην επιφάνεια της θάλασσας, ενώ εξωτερικά η πίεση που θα ασκείται θα είναι 2 atm. Αυτό σημαίνει ότι το αυτί του βρίσκεται σε δυσβαρικό περιβάλλον. Σε αυτή την κατάσταση είναι πιθανό να πάθει κάποιο βαροτραύμα. Σκεφτείτε ότι το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την μάσκα. Συνήθως όταν καταδύεστε δεν βγάζετε λίγο αέρα από τη μάσκα σας ώστε να μην βεντουζάρει και ασκεί πίεση στο πρόσωπο σας;

Βαροτραύματα – Κατηγορίες

1. Βαροτραύμα έξω αυτιού: συμβαίνει σε όσους ψαροντουφεκάδες έχουν την τάση να χρησιμοποιούν ωτοασπίδες. Οι ωτοασπίδες είναι ένα απαγορευτικό μέσο φραξίματος του αυτιού εξωτερικά.
   Για ποιους λόγους δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε ωτοασπίδες στο ψαροντούφεκο:

   • Μειώνεται αισθητά η ακοή του ψαροντουφεκά, κάτι που είναι απαραίτητο γιατί η γρήγορη αντίληψη σε συνδυασμό με τα αντανακλαστικά είναι απαραίτητες αισθήσεις για την ασφαλέστερη κατάδυση-ανάδυση.
   • Προκαλούνται μικροτραυματισμοί στον έξω ακουστικό πόρο που μπορεί να προκαλέσει μολύνσεις.
   • Μπορεί να προκληθεί βαροτραύμα επειδή συνήθως κλείνει αεροστεγός ο κενός χώρος ανάμεσα στην ωτοασπίδα και το τύμπανο με αποτέλεσμα να διατηρείται η πίεση επιφανείας στην 1atm.
2. Βαροτραύμα μέσο αυτιού: το βαρότραυμα προκαλείται όταν δεν γίνεται εξίσωση της πίεσης του αέρα στον χώρο μέσα από το τύμπανο με την πίεση του νερού στον χώρο έξω από το τύμπανο. Ουσιαστικά είναι αυτό που γνωρίζουν όλοι οι ψαροντουφεκάδες για την λεγόμενη εξίσωση ή αποσυμπίεση των αυτιών με τις διάφορες μεθόδους που χρησιμοποιούνται. Πόσες φορές έχει τύχει σε όλους σας να θέλετε να καταδυθείτε και να μην μπορείτε γιατί αισθάνεστε το ένα ή και τα δύο αυτιά σας βουλωμένα; Σε αυτή την περίπτωση αν συνεχίσετε την κατάδυση θα πάθετε βαροτραύμα, δηλαδή ρήξη τυμπάνου μέσου αυτιού.

   
   

   Μηχανισμός κατάδυσης/Εξίσωση πιέσεων: στην επιφάνεια της θάλασσας όπως προαναφέραμε η πίεση που ασκείται στο τύμπανο του αυτιού είναι 1 atm. Όσο καταδυόμαστε η πίεση αυξάνεται και ισούται με την πίεση στο βάθος που βρισκόμαστε συν 1 atm(της επιφανείας). Με την αύξηση του βάθους αισθανόμαστε το τύμπανο μας να πιέζεται προς τα μέσα, τότε όλοι χρησιμοποιούμε την λεγόμενη εξίσωση, δηλαδή φυσάμε μέσα από την ευσταχιανή σάλπιγγα προς το μέσο αυτί και έτσι εξισορροπούμε την πίεση στον χώρο μέσα από το τύμπανο και έξω από αυτό. Σε περίπτωση που είμαστε κρυωμένοι θα συνειδητοποιήσουμε ότι η εφαρμογή της εξίσωσης των πιέσεων είναι ανέφικτη. Τότε το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να σταματήσουμε το ψαροντούφεκο για εκείνη την μέρα. Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να πιέζουμε τα αυτιά μας μέχρι να επιτύχουμε την εξίσωση πιέσεων γιατί είναι πολύ πιθανό να πάθουμε βαροτραύμα έσω αυτιού.
   Συμπτώματα/αποτέλεσμα: ξεκινάει με ένα ξαφνικό σφύριγμα στο αυτί, έντονος και οξύς πόνος και στο τέλος αισθάνεστε βαρηκοΐα. Τα αποτελέσματα είναι ο αφόρητος πόνος, λόγο της ρήξης που θα υποστεί το τύμπανο, η αιμορραγία, οι ζαλάδες, μέχρι και λιποθυμία.

3. Βαροτραύμα έσω αυτιού: το βαροτραύμα έσω αυτιού προκαλείται όταν ο ψαροντουφεκάς πιέζει τα αυτιά του για να εφαρμόσει την εξίσωση πιέσεων. Εάν η εξίσωση πιέσεων δεν εφαρμοστεί την σωστή στιγμή τότε το στόμιο της ευσταχιανής σάλπιγγας, από όπου βγαίνει ο αέρας όταν φυσάμε, ανοίγει με πολύ δυσκολία. Εάν μετά από πίεση καταφέρουμε να εξισώσουμε τότε η πίεση που έχει συσσωρευτεί στην ευσταχιανή σάλπιγγα από τις συνεχόμενες προσπάθειες, μεταφέρεται απότομα στο μέσο αυτί. Το τύμπανο λόγω της ελαστικότητας του, θα καταφέρει να απορροφήσει ένα μέρος της πίεσης. Η υπόλοιπη πίεση θα κατανεμηθεί στον αναβολέα και την στρογγυλή θυρίδα, η οποία είναι μια λεπτή μεμβράνη. Σε περίπτωση που σπάσει αυτή η μεμβράνη έχουμε ένα τραγικό αποτέλεσμα. Ο ψαροντουφεκάς αισθάνεται ένα έντονο σφύριγμα στο αυτί με εντονότατο οξύ πόνο. Ακολουθεί πλήρης απώλεια προσανατολισμού με έντονους ιλίγγους. Τα μάτια δεν μπορούν να παραμείνουν ανοιχτά και ο ψαροντουφεκάς καθοδηγείται με την βαρύτητα στα άδυτα του βυθού. Τα αντανακλαστικά του άτυχου ψαροντουφεκά είναι αυτά που πρέπει να λειτουργήσουν ακαριαία για την απασφάλιση της ζώνης βαρών ώστε να καταφέρει να φτάσει στην επιφάνεια. Και εδώ είναι που επιμένουμε και λέμε ΠΟΤΕ ΧΩΡΙΣ ΖΕΥΓΑΡΙ γιατί το ζευγάρι μας σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να είναι και ο σωτήρας μας.

Μέτρα ασφαλείας

1. Μην κάνετε ψαροντούφεκο όταν είστε άρρωστοι και έχετε συνάχι.
2. Η εξίσωση πιέσεων πρέπει να εφαρμόζεται ανά 1,5 το πολύ μέτρο πριν αρχίσει ο πόνος στα αυτιά μας. Σε περίπτωση ανεπιτυχούς εξίσωσης αναδυθείτε με προσοχή, φυσήξτε με προσοχή έξω από το νερό ώστε να αποσυμφορηθεί η μύτη σας από το συνάχι και ξανά επιχειρήστε με προσοχή και όχι επιμονή. Εάν πάλι είναι ανεπιτυχής η εξίσωση εγκαταλείψτε το ψαροντούφεκο για εκείνη την μέρα.
3. Εάν αισθάνεστε ίλιγγο κατά την κατάδυση αναδυθείτε στην επιφάνεια προσεχτικά και ξεκουραστείτε για μερικά λεπτά.
4. Εάν αισθανθείτε σφύριγμα στα αυτιά σας και έντονο πόνο σημαίνει ότι είναι πολύ πιθανό να έχετε πάθει κάποιο βαροτραύμα. Αναδυθείτε με προσοχή και συμβουλευτείτε έναν ειδικό άμεσα.
5. ΠΟΤΕ ΧΩΡΙΣ ΖΕΥΓΑΡΙ, μπορεί να είναι σωτήριο για την ίδια σας την ζωή.

by Κωνσταντίνος Ιντζές on April 16, 2010 in Υγεία

Ίλιγγος ζάλη και κατάδυση

Η ισορροπία του σώματός μας είναι μια πολύπλοκη λειτουργία πού τη μαθαίνουμε διαδραστικά από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Από το πρώτο μετέωρο και ασταθές βήμα του νηπίου, μέχρι την αξιοθαύμαστη αιώρηση του σχοινοβάτη, μεσολαβούν αναρίθμητα πεσίματα και επανορθώσεις, κατακλίσεις και εγέρσεις, περιστροφές και ταλαντώσεις, που αποτελούν τα επιμέρους στάδια μιας διαδικασίας εκπαίδευσης.

Όταν το σύστημα φτάσει στην πλήρη ωρίμανσή του, μας επιτρέπει να κάνουμε απίστευτα πράγματα, όπως το να οδηγήσουμε ένα μαχητικό αεροσκάφος ή ένα διαστημόπλοιο, ή να περιστρέψουμε το σώμα μας μέσα στο νερό και να κάνουμε μια ακριβή βολή με το κεφάλι προς τα κάτω σε ένα βραχωμένο ψάρι.

Ισορροπούμε με τη βοήθεια και τη συνεργασία τριών επιμέρους παραγόντων: του αιθουσαίου συστήματος ( λαβύρινθος με τις κεντρικές του συνδέσεις ), της όρασης και της εν τω βάθει αισθητικότητας (από τον ερεθισμό που προκαλεί το βαρυτικό πεδίο της γης σε ειδικούς υποδοχείς που υπάρχουν στο σώμα μας).

Το ανθρώπινο αυτί αποτελείται από τρία μέρη : το εξωτερικό, το μεσαίο και το εσωτερικό αυτί ( βλ.εικ. 1)

Εικόνα 1. Σχηματική απεικόνιση του αυτιού

Ο λαβύρινθος είναι το εσωτερικό αυτί μας. Οφείλει το όνομά του στην ιδιαίτερη κατασκευή του, που εμάς μας θυμίζει πλάσμα της θάλασσας. Εξυπηρετεί δύο αισθήσεις: την ακοή, με τον πρόσθιο λαβύρινθο ή κοχλία (s) και την ισορροπία του σώματος με τον οπίσθιο λαβύρινθο. Έχουμε δυο λαβυρίνθους, που είναι γεμάτοι με υγρό και πρέπει να λειτουργούν ομοιόμορφα, για να επιτρέπουν στη ζυγαριά μας να ισορροπεί. Έχουν πολύπλοκη κατασκευή, με κυστίδια και ημικύκλιους σωλήνες ( q) που το καθένα είναι εξειδικευμένο να αντιλαμβάνεται ευθύγραμμες και κυκλικές μεταβολές της ταχύτητας ( γραμμική και γωνιακή επιτάχυνση). Βλ.εικ.2



Εικόνα 2. a. έξω ακουστικός πόρος b. Τύμπανο f. Σφύρα g. άκμονας i. αναβολέας  k. κοιλότητα μέσου ωτός l. Στρογγυλή θυρίδα  m. Ευσταχιανή σάλπιγγα  s. κοχλίας  q. Ημικύκλιοι σωλήνες

Το υγρό που περιέχουν, προσδίδει την απαραίτητη αδράνεια, που αντιστέκεται στην επιτάχυνση. Φανταστείτε το υγρό λόγω αδράνειας να κινείται σε διεύθυνση αντίθετη από τη φορά της επιτάχυνσης, κάμπτοντας κάποιους λεπτούς μεμβρανώδεις σχηματισμούς, με τρόπο που θυμίζει την ποσειδωνία, όταν αυτή κινείται με τη βοήθεια τού ρεύματος.
Επί πλέον, το σύστημα υποβοηθείται από την όραση και αυτό μπορούμε εύκολα να το καταλάβουμε, αν προσπαθήσουμε να βαδίσουμε σε ευθεία γραμμή φορώντας χοντρά μυωπικά γυαλιά. Τέλος, η εν τω βάθει αισθητικότητα μας δίνει τη δυνατότητα να βαδίσουμε με ισορροπία σε ένα απόλυτα σκοτεινό διάδρομο.
Ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε τις καινούριες αυτές γνώσεις μας στη βουτιά μας.
Η εν τω βάθει αισθητικότητα πάει περίπατο, γιατί η βαρύτητα δεν πιέζει μεμονωμένα κάποια περιοχή του σώματός μας, όπως π.χ. πιέζονται τα πέλματά μας κατά τη βάδιση στην ξηρά. Η πίεση από το υγρό περιβάλλον γύρω μας είναι ομοιόμορφη και έτσι χάνουμε την αίσθηση της διεύθυνσης της βαρύτητας της γης.
Η όραση, με την κατάδυση σε θολά ή μπλε νερά, δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει οδηγά σημεία για να προσηλώσει και να μας προσανατολίσει στο χώρο. Το ίδιο συμβαίνει και όταν όλα γύρω μας κινούνται ( έχετε δοκιμάσει να ψαρέψετε λαβράκια μέσα σε ψόφιο φύκι, όταν έχει ρεστία;) Έτσι υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, παραμένει μόνο του το αιθουσαίο σύστημα, το οποίο τα καταφέρνει οριακά. Υποβάλλοντάς το τώρα σε κινήσεις οι οποίες είναι έξω από τη φύση του και είναι υπερβολικές σε σχέση με τις συνήθεις μετακινήσεις που κάνει στην ξηρά, το σύστημα αποσυντονίζεται.

Αυτό γίνεται πιο εύκολα, όσο πιο ευαίσθητο είναι το ίδιο το σύστημα και όσο λιγότερο εθισμένο είναι, μακρόχρονα και βραχύχρονα, στις κινήσεις αυτές. Αυτό σημαίνει, ότι το σύστημα μπορεί να εθιστεί με την προπόνηση, αλλά και να χάσει την προσαρμογή του με την μακρά αποχή, ή όταν συντρέξουν άλλοι παράγοντες στους οποίους είναι πολύ ευαίσθητο, όπως οι λοιμώξεις, η υπογλυκαιμία, το stress, οι αλλεργικές καταστάσεις, η υπόταση, ο υποθυρεοειδισμός και πολλά άλλα.

Ο ερεθισμός του αιθουσαίου συστήματος προκαλεί ίλιγγο. Ο ίλιγγος είναι μια ψευδαίσθηση κίνησης, που ο πάσχων τη βιώνει σαν να κινούνται τα πράγματα γύρω του ή σαν να κινείται εκείνος γύρω από τα πράγματα.

Ο ίλιγγος μπορεί να εμφανιστεί τελείως ξαφνικά, χωρίς καθόλου προειδοποιητικά συμπτώματα. Μπορεί να είναι τόσο έντονος, που να σε κάνει να χάσεις τελείως την επαφή με το περιβάλλον και να νομίζεις πως είσαι στο κέντρο ενός ανεμοστρόβιλου, γύρω από τον οποίο όλα περιστρέφονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Μπορεί επίσης να προκαλέσει έντονη τάση για εμετό, που αν συμβεί μέσα στο νερό, θα έχει ολέθριες συνέπειες. Είναι πολύ πιθανό επίσης να προκαλέσει πανικό, γιατί αυτό το πρωτόγνωρο σύμπτωμα, είναι πολύ τρομακτικό, ειδικά σε όποιον το βιώνει για πρώτη φορά.

Τι όμως θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το μηχανισμό πρόκλησης ιλίγγου, κατά την κατάδυσή μας;

1. Η απότομη και βίαια εμφύσηση αέρα μέσω της ευσταχιανής σάλπιγγας ( είναι το σωληνάκι με το οποίο επικοινωνεί η μύτη με το αυτί μας,βλ.εικ.2, m ) σε μια κακή δοκιμασία Valsalva.

2. Η με οποιοδήποτε τρόπο πρόκληση ικανής διαφοράς πίεσης στα δυο μεσαία αυτιά μας. Αυτό μπορεί να γίνει από μια μονόπλευρα αποφραγμένη ευσταχιανή σάλπιγγα, είτε κατά την κατάδυση είτε κατά την ανάδυση( reverseblock ), ή από την παρουσία ενός βύσματος που θα φράξει στεγανά τον ένα έξω ακουστικό μας πόρο ( όπως σε περίπτωση ύπαρξης βύσματος κυψέλης, του γνωστού μας κεριού που υπάρχει σε όλα τα αυτιά και που με την διαβροχή του από το νερό μπορεί να διογκωθεί). Η διαφορά αυτή της πίεσης, προκαλεί το λεγόμενο alternobaricvertigo, τον αλλοβαρικό δηλ. ίλιγγο, που διατηρείται όσο διατηρείται αυτή η διαφορά πίεσης.

3. Η απότομη ψύξη του ενός λαβυρίνθου, που προκαλείται από την αθρόα είσοδο νερού θερμοκρασίας χαμηλότερης από αυτή του σώματός μας, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ρήξης του τυμπανικού υμένα. Η ψύξη αυτή προκαλεί μετακίνηση των υγρών που περιέχει ο λαβύρινθος αυτός και αυτό ερμηνεύεται από το σύστημα ως ψευδαίσθηση κίνησης.

4. Η ρήξη της στρογγυλής θυρίδας ( βλ.εικ.2, l). Η ρήξη αυτή μπορεί να γίνει

α. με μια ζορισμένη Valsalva που δε μας βγαίνει αλλά εμείς επιμένουμε, προσθέτοντας επιπλέον πίεση στο σύστημα

β. Με το να πετύχουμε τελικά σε μια τέτοια εξίσωση να στείλουμε βίαια αέρα στο μεσαίο αυτί και αυτό να προκαλέσει απότομο τράβηγμα του αναβολέα, που με τη σειρά του θα προκαλέσει σπάσιμο της θυρίδας από μέσα προς τα έξω.

γ. Μπλοκάρισμα της Ευσταχιανής κατά την ανάδυση ( reverseblock Εδώ, ο διαστελλόμενος αέρας του μέσου ωτός, μη βρίσκοντας διέξοδο, θα επιχειρήσει να διαφύγει σχίζοντας το τύμπανο ή τη στρογγυλή θυρίδα.



Εικόνα 3. Στο σχήμα φαίνεται η ρήξη της στρογγυλής θυρίδας και
η απώλεια υγρών του λαβυρίνθου προς το μεσαίο αυτί

Τη ρήξη της στρογγυλής θυρίδας και την επακόλουθη απώλεια υγρών του λαβυρίνθου προς το μεσαίο αυτί, μπορούμε να την παρομοιάσουμε με το ράγισμα μιας μπαταρίας με επακόλουθη απώλεια των υγρών της. Εάν φροντίσουμε να κλείσουμε τη διαρροή στη μπαταρία και συμπληρώσουμε υγρά, τα στοιχεία της δε θα νεκρωθούν. Σε αντίθετη περίπτωση, η μπαταρία καταστρέφεται. Το ίδιο συμβαίνει και με το λαβύρινθο, που αν μείνει στεγνός, θα νεκρωθεί μέσα σε λίγες ημέρες. Γι’αυτό η ρήξη της στρογγυλής θυρίδας, είναι ένα ιατρικό επείγον, που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση, την ημέρα που εμφανίζεται.

Άμεσες ενέργειες σε περίπτωση ιλίγγου:

α. ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ ! Ο πανικός είναι ο χειρότερος σύμβουλος και μπορεί από μόνος του να μας οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις. Ας προσπαθήσουμε να επιβάλλουμε στο μυαλό μας τη σκέψη ότι αυτό που βιώνουμε είναι μόνο μια ψευδαίσθηση και να διατηρήσουμε την αυτοκυριαρχία μας.

β. Άμεση απόρριψη της ζώνης βαρών και του όπλου.

γ. Κάλυψη του πάσχοντος αυτιού με την παλάμη του χεριού μας.

δ. Αφήνουμε μερικές φυσσαλίδες αέρα και τις ακολουθούμε από κοντά μέχρι την επιφάνεια.

ε. Άμεση διακοπή της κατάδυσης και αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.

Η θεωρητική γνώση της ανάγκης για απόρριψη της ζώνης βαρών και της παρακολούθησης των φυσσαλίδων που αφήνουμε μέχρι την επιφάνεια, όσο σωστή και να είναι, βρίσκει εφαρμογή μόνο στα ελαφρότερα περιστατικά ζάλης, ενώ καταντά πλήρως ουτοπική στα βαρύτερα περιστατικά ιλίγγου. Αυτά είναι ένας πραγματικός εφιάλτης, ένα κακοτράχαλο μονοπάτι, από το οποίο μόνο η έγκαιρη και σωστή παρέμβαση του άγρυπνου και υποψιασμένου συντρόφου μας, μπορεί να μας βγάλει και να μας οδηγήσει πίσω στον αέρα, το φώς, τη ΖΩΗ!

Άς μην νομίσουμε πως όλα συμβαίνουν σε άλλους, πως εμείς είμαστε άτρωτοι, αρκετά νέοι ή γυμνασμένοι ή υγιείς. Ο ίλιγγος δεν προειδοποιεί πάντα και μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, ανεξαρτήτως φυσικής κατάστασης ή υδροβιότητας. Ας γίνουμε με σοβαρότητα και υπευθυνότητα εμείς ο φύλακας άγγελος του συντρόφου μας. Άς παρακολουθήσουμε και οι δυο μαζί ένα σχολείο, για να αποκτήσουμε, μεταξύ άλλων και βασικά εφόδια διάσωσης και να βιώσουμε με ηρεμία και ασφάλεια ορισμένα επικίνδυνα σενάρια.

Η ζωή είναι ένα εξαιρετικά πολύτιμο δώρο για να του φερόμαστε με επιπολαιότητα και να ρισκάρουμε να το ανταλλάξουμε με ένα θήραμα, όσο σπουδαίο και αν είναι αυτό.

Καλές και ασφαλείς αναδύσεις.

http://www.greekdivers.com/mag/el/content/%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%B3%CE%B3%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%B4%CF%85%CF%83%CE%B7

Από τον Δημήτρη Λουλούδη, Χειρουργό ΩΡΛ εξειδικευμένο σε θέματα Ιατρικής των Καταδύσεων.

Σύγχρονη Ωτορινολαρυγγολογική Ενημέρωση

Καταδυτική Ωτορινολαρυγγολογία  Ωτορινολαρυγγολογικά προβλήματα ατόμων που κάνουν καταδύσεις

A’ Mέρος

http://www.iatrikionline.gr/Syxr_ORL_2_10/02.pdf

Καταδύσεις και Βαροτραύμα

Μπατζακάκης Δημήτριος,Τσιτηρίδης Ιωάννης, Πανάρας Ιωάννης, Δρ Γκέλης Ν. Δημήτριος

Οι καταδύσεις γίνονται εδώ και 5000 χρόνια, ενώ στα έργα του Ομήρου

αναφέρεται η χρήση των σφουγγαριών που ήταν προϊόντα σπογγαλιείας.

Τα τελευταία 30 έτη, όλο και περισσότεροι άνθρωποι, για λόγους ψυχα-

γωγίας ασχολούνται με τις θαλάσσιες καταδύσεις, ενώ ένας σημαντικός

αριθμός ανδρών και γυναικών κάνουν καταδύσεις για επαγγελματικούς

λόγους. Μόνο στις ΗΠΑ υπάρχουν 8,5 εκατομμύρια άτομα που ασχολή-

θηκαν με τις καταδύσεις την δεκαετία 1994-200411. Η αύξηση του αριθ-

μού των ατόμων που ασχολούνται με τις καταδύσεις σε ποικίλα βάθη και

με ποικίλα μέσα είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα ιατρικά προβλήμα-

τα, που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της καθόδου, παραμο-

νής στο βυθό και κατά την άνοδο των δυτών στην επιφάνεια του νερού.

Το 80% των ιατρικών προβλημάτων μετά από κατάδυση είναι ωτορρι-

νολαρυγγολογικά1

.

Οι συνέπειες των παθολογικών διαταραχών μετά από κατάδυση ανα-

φέρονται στη βιβλιογραφία μετά το 1868, όταν οι σπογγαλιείς άρχισαν να

χρησιμοποιούν τα καταδυτικά σκάφανδρα. Η έλλειψη γνώσεων της φυσι-

ολογίας των καταδύσεων ήταν η αιτία πρόκλησης πολλών θανάτων και α-

ναπηριών, εξαιτίας της «νόσου των δυτών», που περιέγραψε με ακρίβεια

ο Καλύμνιος ιατρός Σκεύος Ζερβός (1874-1966), που παρακολουθούσε

τα καταδυτικά ατυχήματα των σφουγγαράδων της Καλύμνου.

Σήμερα είναι γνωστή η φυσιολογία των καταδύσεων και το φαινόμε-

νο του βαροταυματισμού ή βαροτραύματος, δηλαδή της κάκωσης που

προκαλείται από τη γρήγορη αλλαγή της πίεσης. Το βαροτραύμα μπο-

ρεί να προκληθεί συνεπεία των αποτελεσμάτων των αλλαγών της πίεσης

στους αρεροφόρους χώρους του σώματος, οι οποίοι δεν επικοινωνούν

με το περιβάλλον. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται το έξω ους (αυτί), το μέ-

σον ους, και εμμέσως το έσω ους, οι παραρρίνιοι κόλποι, οι πνεύμονες,

το έντερο, κοιλότητες αποστημάτων (π.χ. στα δόντια). Αέριο μπορεί να

διεισδύσει στους γειτονικούς ιστούς των προσβεβλημένων περιοχών (ό-

πως ο πρόσθιος κρανιακός βόθρος, μέσω των ηθμοειδών κυψελών, ή να

προκληθεί εμβολισμός μέσω της κυκλοφορίας του αίματος). Η σοβαρό-

τερη έκφραση του βαροτραύματος είναι η εμβολή με αέρα κάποιας ε-

γκεφαλικής αρτηρίας, που μπορεί κλινικά να εκδηλωθεί με εικόνα αγγει-

ακού εγκεφαλικού επεισοδίου1=2.

Η άμεση εφαρμογή πίεσης από το νερό που περιβάλλει το ανθρώπι-

νο σώμα σε μια κατάδυση μπορεί να προκαλέσει βαροτραύμα, το οποίο

εκδηλώνεται με ποικίλες μορφές, όπως η ωτοδυνία (πόνος στο αυτί), κε-

φαλαλγίες, πόνοι στις μεγάλες αρθρώσεις, παράλυση, κώμα, και τελικά

θάνατος. Λόγω της ποικίλης μορφής των εκδηλώσεων του βαροτραύμα-

τος, πάντοτε θα πρέπει να το υποψιάζεται κανείς σε οποιοδήποτε άτομο,

έχει πρόσφατα εκτεθεί σε σημαντικές αλλαγές της ατμοσφαιρικής ή βα-

ρομετρικής πίεσης (barometric pressure).

Συνεπεία της αύξησης του αριθμού των ασχολουμένων με τις καταδύ-

σεις τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί και οι παθολογικές ΩΡΛ κατα-

στάσεις εξ’αιτίας της κατάδυσης. Ιδιαίτερα συχνές είναι οι εξωτερικές ω-

τίτιδες, το βαροτραύμα των αυτιών και λιγότερα συχνά των παραρρινίων

κόλπων, τα οποία συνήθως δεν οδηγούν σε μόνιμες βλάβες ή συμπτώμα-

τα. Οι προσβολές του αιθουσοκοχλιακού συστήματος δεν είναι συνηθι-

σμένες, αλλά αν συμβούν μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια ακοής, ίλιγ-

γο και επίμονες εμβοές των αυτιών, που πρέπει έγκαιρα να διαγνωστούν

και να θεραπευτούν κατάλληλα. Η αντιμετώπιση των ιατρικών προβλη-

μάτων των καταδυομένων ατόμων απαιτεί γνώσεις βασικής φυσικής και

φυσιολογίας των καταδύσεων, για την κατανόηση της παραβίασης των

φυσικών νόμων, που οδηγούν στο καταδυτικό ιατρικό ατύχημα3

.

Κλινικές εκδηλώσεις του βαροτραύματος

Μούκος Αντώνιος, Πιπερόπυλος Στέλιος, Δρ Γκέλης ΔΝ Δημήτριος

Οι κύριες κλινικές εκδηλώσεις του βαροτραύματος είναι αυτές που εκδηλώνονται:

1. Από το ωτορινολαρυγγολογικό σύστημα(αυτιά, παραρρίνιοι κόλποι, δόντια).

2. Η νόσος των δυτών ή νόσος της αποσυμπίεσης [decompression illness (DCI)].

3. Τα αρτηριακά έμβολα από αέρια (arterialgas emboli).

Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων περιλαμβάνει την πρόληψή τους, τη χρησιμοποίηση τεχνικών εξίσωσης των πιέσεων, τη χρήση αγγειοσυσπαστικών φαρμάκων στη μύτη, διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις και τη θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο.

Βαροτραυματικά ατυχήματα μπορεί να πάθουν ακόμη και οι πιο έμπειροι και καλά εκπαιδευμένοι δύτες, όχι όμως στη συχνότητα που μπορεί να πάθουν οι ανεκπαίδευτοι και άπειροι.

Τα όργανα του ωτορινολαρυγγολογικού συστήματος είναι τα κυρίως προσβαλλόμενα σε άτομα που είναι ακατάλληλα να καταδυθούν, είναι αρχάριοι, έχουν κακώς ή ανεπαρκώς εκπαιδευτεί στην πρόληψη της δημιουργίας καταδυτικών παρενεργειών, ή δεν είχαν την τύχη να συμβουλευτούν ωτορινολαρυγγολόγο με εμπειρία και ιδιαίτερο ενδιαφέρον διάγνωσης και αντιμετώπισης των ΩΡΛ προβλημάτων μετά από κατάδυση.

.

Ταξινόμηση των Ωτορινο­ λαρυγγολογικών καταστάσεων που μπορούν να συμβούν σε κατάδυση 

Ιωαννίδης Δημήτριος, Κοκκολάκης Γεώργιος, Δρ Τσιτσίκας Ανδρέας Δρ Γκέλης Ν. Δημήτριος

Η συχνότητα των Ωτορινολαρυγ­γολογικών προβλημάτων μετά από

καταδύσεις

Οι καταδύσεις έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων, μέσω των οποίων δίδεται η ευκαιρία στο δύτη να κυκλοφορεί σε μικρά βάθη, χρησιμοποιώντας αυτόνομη καταδυτική συσκευή (scuba diving). Επειδή πάνω από το 80% των ιατρικών προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν σε μια κατάδυση σχετίζονται με το ωτορινολαρυγγολογικό σύστημα, οι ωτορινολαρυγγολόγοι είναι εξοικειωμένοι με την αντιμετώπιση

αυτών των προβλημάτων.

Το 2007 ο Klingmann C και οι συνεργάτες του, στο Department of Otolaryngology, Head & Neck Surgery(HNO), University of Heidelberg, της Γερμανίας ανακοίνωσαν την ανάλυση των ευρημάτων τους επί 300 ασθενών που θεράπευσαν τα προηγούμενα 4 χρόνια, μεταξύ του Ιανουαρίου του 2002 και του Οκτωβρίου του 2005. Συγκεκριμένα, εξέτασαν 306 ασθενείς, που προσήλθαν στο ΩΡΛ Τμήμα τους με ωτορινολαρυγγολογικές διαταραχές μετά από κατάδυση ή μετά από καταδυτικά ατυχήματα. Μετά από λεπτομερή λήψη του ιστορικού και την κλινική και ΩΡΛ εξέταση βρήκαν την παρουσία των ακολούθων διαταραχών: 24 δύτες (8%) παρουσίασαν εξωτερική ωτίτιδα, 140 δύτες είχαν διαταραχές του μέσου ωτός (46%), 56 δύτες (18%) διαταραχές του έσω ωτός, 53 δύτες (17%) είχαν διαταραχές της μύτης και των παραρρινίων κόλπων, 24 δύτες (8%) είχαν νόσο αποσυμπίεσης[decompression illness (DCI)] και 9 δύτες (3%) παραπονέθηκαν για ποικίλα συμπτώματα. Μόνο το 18% των δυτών προσήλθε με οξεία κατάσταση που απαιτούσε επείγουσα αντιμετώπιση.

Η συνηθέστερη διαταραχή ήταν η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας

(24%). Οι γυναίκες-δύτες είχαν σημαντικά συχνότερες προσβολές. Η χρονία ρινοκολπίτιδα βρέθηκε να σχετίζεται με σημαντικά υψηλότερο αριθμό καταδύσεων. Η συντηρητική θεραπεία απέτυχε στο 30% των ασθενών, αλλά η χειρουργική θεραπεία στον πάσχοντα παραρρίνιο κόλπο ανακούφισε όσους χειρουργήθηκαν. Το μέσον ους αποτελεί το κύριο πρόβλημα των δυτών. Ο αερισμός του μέσου ωτός, λόγω δυσλειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας μπορεί να θεραπευτεί συντηρητικά με εξαιρετικά αποτελέσματα, ενώ οι παθολογικές καταστάσεις των τυμπάνων και των ακουστικών οσταρίων συχνά χρειάζονται χειρουργική αποκατάσταση. Περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε ασθενείς επανήλθαν για να επιβεβαιώσουν την ικανότητά τους για κατάδυση. Αν και η θεραπεία των ΩΡΛ προβλημάτων που σχετίζονται με την κατάδυση είναι σημαντική για τους δύτες, εντούτοις οι δύτες αναζητούν την επιβεβαίωση του ιατρού τους, αν θα είναι ικανοί στο μέλλον για καταδύσεις.

---

.

Πίνακας 1.

• Βαροτραύμα κατά την κάθοδο(φάση συμπίεσης)

- Παραρρίνιοι κόλποι

- Δόντια

- Εξωτερικό αυτί (έξω ους)

- Ενδιάμεσο αυτί (Μέσον ους)

- Έσω ους (εσωτερικό αυτί)

• Βλάβες που συμβαίνουν σε κατάδυση στα βαθειά (σταθερή υπερβαρική κατάσταση)

- Έσω ους (εσωτερικό αυτί) Βαροτραύμα ανόδου

- Μέσον ους (Ενδιάμεσο αυτί) (φάση αποσυμπίεσης)

- Έσω ους (εσωτερικό αυτί)[κοχλίας και ή αίθουσα]

• Αγγειακές βλάβες

- Βλάβες των αγγειακών τοιχωμάτων και τροποποιήσεις της χημείας του

αίματος

• Ακουστικός κίνδυνος

- Απώλεια ακοής από έκθεση σε θόρυβο

• Ποικίλα προβλήματα

- Εμφανή ΩΡΛ συμπτώματα που δεν σχετίζονται απαραιτήτως με ανώμαλη αιθουσαιο-κοχλιακή παθολογία.

---

Όργανα και ιστοί που προσβάλλονται από το βαροτραύμα

Βαλαγιάννης Δημήτριος, Σκουλάκης Χαράλαμπος, Μοσχοτζόπουλος

Παναγιώτης

Το βαροτραύμα είναι η βλάβη που προκαλείται στους ιστούς εξ’αιτίας της διαφοράς πιέσεως μεταξύ μιας αεροφόρας κοιλότητας του σώματος και της πιέσεως του υγρού, που περιβάλλει το σώμα. Η σχέση μεταξύ του όγκου που καταλαμβάνει ένα αέριο και της περιβαλλοντικής πίεσης καθορίζεται από το Νόμο του Boyle: Ρ1V1=P2V2 [όσο αυξάνει η πίεση, τόσο ελαττώνεται ο όγκος ενός αερίου και αντιστρόφως]. Κατά τη μεταβολή της

πίεσης οι αεροφόρες κοιλότητες με οστέινα ή μηχανικώς άκαμπτα τοιχώματα αδυνατούν να μεταβάλουν τον όγκο τους. Συνεπώς η πίεση μέσα σε αυτές

τις κοιλότητες μεταβάλλεται υπέρμετρα, δυσανάλογα με την πίεση του περιβάλλοντος. Η βλάβη δημιουργείται, όταν δεν επιτυγχάνεται εξίσωση της πίεσης του αέρα μέσα στην κοιλότητα με την πίεση του περιβάλλοντος. Το βαροτραύμα δημιουργείται στις αεροφόρες κοιλότητες του σώματος, όταν το σώμα μετακινείται προς ή από περιβάλλον υψηλοτέρων πιέσεων, όπως όταν κάποιος κάνει αυτόνομη κατάδυση [SCUBA DIVING] ή ελεύθερη κατάδυση ή όταν ανεβοκατεβαίνει με αεροπλάνο που δεν διαθέτει σύστημα αποσυμπίεσης. Η ιστική βλάβη του βαροτραύματος προκαλείται στους ιστούς γύρω από τις αεροφόρες κοιλότητες του σώματος, διότι τα αέρια είναι συμπιεστά, ενώ αυτό δεν ισχύει για τους ιστούς. Όταν αυξάνει η περιβαλλοντική πίεση ο εσωτερικός χώρος της αεροφόρου κοιλότητας αδυνατεί να αντέξει την υψηλότερη εξωτερική πίεση. Όταν ελαττώνεται η περιβαλλοντική πίεση, η υψηλότερη πίεση του αερίου μέσα στις αεροφόρους κοιλότητες προκαλεί βλάβη στους περιβάλλοντες ιστούς, εφόσον το αέριο έχει παγιδευτεί μέσα σ’ αυτές.

Βαροτραύμα μπορεί να εκδηλωθεί στα ακόλουθα

όργανα και ιστούς

• Παραρρίνιες κοιλότητες (βα-

ροκολπίτιδα)

• Αυτιά. Καταδυτικό βαρο-

τραύμα του αυτιού (ωτός)

[βαρωτίτιδα ή αεροωτίτι-

δα]

• Οφθαλμοί (ο απροστάτευ-

τος αεροφόρος χώρος μέσα

στην καταδυτική μάσκα).

• Δόντια (Βαροδονταλγία, δη-

λαδή πόνος στο δόντι ή δό-

ντια που σχετίζεται με τη βα-

ρομετρική πίεση ή οδοντικά

κατάγματα).

• Πνεύμονες

• Δέρμα (Στον αεροφόρο χώ-

ρο που δημιουργείται με-

ταξύ του σώματος του δύ-

τη και της καταδυτικής στο-

λής του)

• Οστική βλάβη (οστική νέ-

κρωση και κάκωση του κρο-

ταφικού λοβού)

• Πεπτικό σύστημα

Βαροτραύμα μπορεί να πάθουν αυτοί που κάνουν ελεύθερη

κατάδυση, συγκρατώντας την αναπνοή τους και όσοι κάνουν

κατάδυση με αυτόνομη καταδυτική συσκευή που φέρει φιά-

λες αέρα ή μείγματος αερίων (π.χ. οξυγόνο + ήλιο).

Καταδυτικό βαροτραύμα του αυτιού (ωτός) ή ωτικό βαροτραύμα

Κουκούτσης Γεώργιος, Γκανέλης Παναγιώτης, Κλούτσος Γεώργιος

Το βαροτραύμα μπορεί να επηρεάσει το έξω,

το μέσον και το έσω ους (αυτί) και δεν διαφέρει

από το βαροτραύμα που μπορεί να πάθουν οι

αεροπλόοι. Το καταδυτικό όμως βαροτραύμα εί-

ναι συνηθέστερο λόγω των γρήγορων αλλαγών

της περιβαλλοντικής πίεσης, της διαφοράς του

μήκους του χρόνου κάτω από πίεση, του μείγμα-

τος των αερίων που χρησιμοποιούν οι αυτόνο-

μοι δύτες και της ανάγκης μεγαλύτερου χρόνου

αποσυμπίεσης. Είναι δύσκολο να αξιολογηθούν

τα παθοφυσιολογικά προβλήματα που συμβαί-

νουν στα αυτιά και τους παραρρίνιους κόλπους,

αφ’ ενός λόγω των πολλαπλών και διάσπαρτων

δραστηριοτήτων που συμβαίνουν σε μια κατά-

δυση και αφ’ετέρου γιατί την ώρα που συμβαί-

νει το βαροτραύμα ο πάσχων βρίσκεται μακριά

από ωτορινολαρυγγολόγους, που θα μπορούσαν

να παρατηρήσουν και να ερευνήσουν επί τόπου

τι έχει ακριβώς συμβεί. Άλλωστε πολλά από τα

συμπτώματα και σημεία του βαροτραύματος εί-

ναι παροδικά και οι περισσότεροι καταδυόμενοι

δεν παραπονούνται για κανένα υποκειμενικό πα-

θολογικό ενόχλημα μόλις ανέβουν στην επιφά-

νεια της θάλασσας ή του νερού. Θα πρέπει να

αναφερθεί ως παράδειγμα ότι από μια κατάδυ-

ση βαθέως κορεσμού στα 300 μέτρα, θα πρέπει

να περάσουν 9,5 ημέρες για να αποσυμπιεστεί

πλήρως ο δύτης, ώστε να βρεθεί στην κατάλλη-

λη κατάσταση να του γίνει πλήρης ωτονευρολο-

γικός έλεγχος.

Η απόκτηση βασικών γνώσεων φυσικής εί-

ναι απαραίτητη για να γίνουν κατανοητές οι πα-

θολογικές διαδικασίες, που συμβαίνουν κατά τη

διάρκεια μιας κατάδυσης στις παραρρίνιες κοι-

λότητες, το μέσον ους (μέσο αυτί), και το έσω

ους (εσωτερικό αυτί). Οι παθολογικές αυτές δι-

αδικασίες μπορεί να είναι αναστρέψιμες ή μό-

νιμες. Στο επίπεδο της επιφάνειας της θάλασ-

σας η περιβαλλοντική ατμοσφαιρική πίεση είναι

760mmHg στήλης υδραργύρου ή [14.7 pounds

per square inch (psi)]. Η πίεση αυτή λέγεται πί-

εση 1 ατμόσφαιρας.

Όσο καταδύεται κανείς, από την επιφάνεια

του νερού, αυτή η πίεση αυξάνει με έναν ταχύ

γραμμικό τρόπο λόγω της πυκνότητας του νε-

ρού. Στο βάθος των 10 μέτρων ή 33 ποδών η πί-

εση γίνεται διπλάσια από την πίεση που υπάρ-

χει στην επιφάνεια της θάλασσας, δηλαδή γίνε-

ται δύο ατμόσφαιρες. Αυτό έρχεται σε αντίθεση

με ο,τι συμβαίνει κατά την άνοδο ενός αεροσκά-

φους στα 18.000 πόδια (5.455 μέτρα), γιατί σ’

αυτό το ύψος η πίεση αυξάνει κατά μισή (0,5)

ατμόσφαιρα.

Κάθε 10 μέτρα (ή 33 πόδια) κατάδυσης, προ-

στίθεται και μία ατμόσφαιρα πίεσης. Σύμφωνα

με το νόμο του Boyle και εφόσον η θερμοκρασία

παραμένει σταθερή, όσο μεγαλύτερη είναι η πί-

εση τόσο μικρότερος γίνεται ο όγκος ενός αερί-

ου7

. Ένας κλωβός αέρα, που είναι ανοικτός στην

κάτω επιφάνειά του, θα περιέχει στα 10 μέτρα ή

33 πόδια (δύο ατμόσφαιρες) το μισό του όγκου

του αέρα, που περιείχε στην επιφάνεια της θάλασ-

σας (μία ατμόσφαιρα). Στα 20 μέτρα ή 66 πόδια

η πίεση αυξάνει στις 3 ατμόσφαιρες και ο όγκος

στον κλωβό περιορίζεται στο 1/3 του όγκου που

είχε στην επιφάνεια της θάλασσας. Οι εφαρμογές

του νόμου του Boyle στις καταδύσεις έχουν σχέ-

ση με όλους τους αεροφόρους χώρους του σώ-

ματος. Μέσα από τον αεραγωγό της μύτης, του

ρινοφάρυγγα και του στόματος οι αλλαγές της πί-

εσης μεταβιβάζονται στις αεροφόρους κοιλότη-

τες των παραρρινίων κόλπων (ιγμόρεια άντρα,

μετωπιαίοι, κόλποι, ηθμοειδείς κυψέλες, σφηνο-

ειδής κόλπος), των μέσων ώτων και των κυψελί-

δων των πνευμόνων). Κάτω από φυσιολογικές

συνθήκες, ισότιμες αλλαγές πίεσης θα συμβούν

και στους έξω ακουστικούς πόρους των αυτιών.

Τόσο ο έξω ακουστικός πόρος των αυτιών,

όσο και οι κοιλότητες των μέσων ώτων (αυτιών)

και των παραρρινίων κοιλοτήτων είναι κοιλότη-

τες με ανένδοτα οστικά τοιχώματα, τα οποία δι-

αθέτουν στόμια που μπορεί να μην είναι ανοι-

κτά και να μην επιτρέπουν την εξίσωση των αλ-

λαγών των πιέσεων, που προκαλούνται με την

κατάδυση. Η πίεση του νερού που περιβάλλει το

σώμα, που βρίσκεται σε κατάδυση εφαρμόζεται

σε όλο το σώμα, περιλαμβανομένων και των αι-

μοφόρων αγγείων.

Σύμφωνα με το νόμο του Dalton που σχετί-

ζει τις μερικές πιέσεις των μειγμάτων των αερί-

ων, κάθε αέριο ασκεί τη δική του πίεση ανεξάρ-

τητα από τα υπόλοιπα αέρια που περιέχει και η

συνολική πίεση του μείγματος των αερίων είναι

το άθροισμα των μερικών πιέσεων όλων των επί μέρους α-

ερίων του μείγματος. Η διαλυτότητα των διαφόρων αερίων

είναι ανάλογη των μερικών τους πιέσεων. Μπορεί το οξυγό-

νο να αποτελεί το 21% του ατμοσφαιρικού αέρα, αλλά εί-

ναι το μόνο από τα αέρια του εισπνεόμενου αέρα που χρη-

σιμοποιείται από το σώμα. Το άζωτο, που αποτελεί το 70%

του ατμοσφαιρικού αέρα και είναι αδρανές αέριο, με την

κατάδυση διαλύεται στους ιστούς του σώματος και ιδιαίτε-

ρα στο λιπώδη ιστό.

Εικόνα 1. Στεφανιαία τομή φυσιολογικού έξω, μέσου και έσω ωτός, της ευσταχιανής σάλπιγγας και του ρινοφάρυγγα. Όταν η διαφορική πίεση υπερβαίνει τα 90mmHg παύει η μυϊκή δράση από τους μυς που περιβάλλουν την ευσταχιανή σάλπιγγα και κλείνει το στόμιό της.

Εικόνα 2. Το στόμιο εξόδου της ευσταχιανής σάλπιγγας στο ρινοφάρυγγα

Κατά την αποσυμπίεση, το άζωτο μπορεί να απελευθερω-

θεί από αυτούς τους ιστούς ταχύτερα απ’ ότι θα μπορούσε

να μεταφερθεί με το αίμα προς τους πνεύμονες και να δι-

ασκορπιστεί. Μέσα στα αιμοφόρα αγγεία και στους ιστούς

λοιπόν μπορεί να σχηματιστούν φυσαλίδες αζώτου και έτσι

δημιουργείται η παθολογική κατάσταση που λέγεται νόσος

των δυτών (bends). Τέτοιες φυσαλίδες μπορεί να δημιουρ-

γηθούν στο έσω ους (εσωτερικό αυτί), προκαλώντας κοχλι-

ακές και αιθουσαίες βλάβες, με επακόλουθο τη βαρηκοΐα

και τη διαταραχή της ισορροπίας, με πρόκληση ιλίγγου ποι-

κίλης έντασης. Για να περιοριστεί η πιθανότητα της πρόκλη-

σης της νόσου των δυτών, καθώς και της νάρκωσης από ά-

ζωτο, χρησιμοποιείται από τους δύτες ένα μείγμα αερίων ο-

ξυγόνου – ηλίου (οξύλιον, oxyhelium) για τις καταδύσεις σε

μεγάλο βάθος και τις καταδύσεις «κορεσμού».

Έχοντας υπ’ όψη τα παραπάνω, θα περιγραφούν πιο κά-

τω οι πιθανές παθολογικές ωτορινολαρυγγολογικές καταστά-

σεις που μπορεί να προκληθούν κατά την κατάδυση και την

ανάδυση ενός δύτη. Η πιθανότητα να προκληθούν τέτοιες

καταστάσεις είναι μεγαλύτερη μετά από παρατεταμένη ή σε

μεγάλο βάθος κατάδυση. Παρ’ όλα αυτά, έχουν συμβεί και

με καταδύσεις στα ρηχά (κάτω από τα 30 πόδια ή 10 μέ-

τρα περίπου) ή και με σύντομες καταδύσεις σε υπερβαρι-

κό περιβάλλον. 

Παθολογική φυσιολογίατου ωτικού βαροτραύματος

Φαίδρα Οικονόμου, Κουλτινιός Κομνηνός, Ραγίντ Σαμαάν Αντώνιος, Μάνθος Φιλίππου

To ωτικό βαροτραύμα είναι μια τραυ-

ματική φλεγμονή που μπορεί να προ-

κληθεί, όταν τροποποιείται η πίεση μέσα

στο ένα από τα αυτιά, σε σχέση προς το

άλλο αυτί. Αυτή η διαφορά πιέσεων, που

δημιουργείται γρήγορα μπορεί να οδη-

γήσει σε βλάβη του τυμπάνου, του μέ-

σου ωτός ή και του έσω ωτός. Συνήθως

το ωτικό βαροτραύμα εκδηλώνεται με

πόνο στο αυτί (ωτοδυνία).

Η διατήρηση ίσης πίεσης και στις

δύο πλευρές του τυμπάνου απαιτεί την

ελεύθερη επικοινωνία της κοιλότητας

του μέσου ωτός, δια μέσου της ευστα-

χιανής σάλπιγγας με το ρινοφάρυγγα

(Εικόνες 1, 2). Αν η ευσταχιανή σάλ-

πιγγα δεν λειτουργεί καλά κατά τις αλ-

λαγές της περιβαλλοντικής πίεσης που

συμβαίνουν σε μια κατάδυση ενός δύ-

τη, εφόσον ο δύτης δεν εξισώνει τις πι-

έσεις ή όταν υπάρχει οίδημα του βλεν-

νογόνου της ευσταχιανής σάλπιγγας,

από παθογόνα αίτια. Το κλείσιμο της

ευσταχιανής σάλπιγγας δημιουργεί αρ-

νητική πίεση μέσα στην κοιλότητα του

μέσου ωτός.

Εικόνα 1. Η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας επιτρέπει την ανάπτυξη αρνητικής πίεσης στην κοιλότητα του

μέσου ωτός. Η ατμοσφαιρική πίεση στον έξω ακουστικό πόρο του έξω ωτός και στο ρινοφάρυγγα είναι μεγαλύτερη
από αυτήν που υπάρχει στο μέσον ους.

Εικόνα 2. Κατά την κατάδυση η αύξηση της περιβαλλοντικής πίεσης προκαλεί έντονη εισολκή του τυμπάνου και αν δεν εξισωθούν οι πιέσεις διά μέσου της ευσταχιανής σάλπιγγας προκαλείται βαροτραύμα. Ακολουθεί συσσώρευση εξιδρώματος μέσα στο μέσον ους, που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε ρήξη του τυμπάνου με αιμορραγία.

Η ευσταχιανή σάλπιγγα δυσλειτουρ-

γεί και παρεμποδίζει την εξίσωση των 

πιέσεων μεταξύ του μέσου ωτός και του ρινο-

φάρυγγα, όταν υπάρχει μια λοίμωξη της ανώ-

τερης αεροφόρου οδού (ιογενές συνάχι, βακτη-

ριδιακή ρινοκολπίτιδα), ή αλλαεγική ρινίτιδα, ή

ανάπτυξη κάποιου όγκου στο ρινοφάρυγγα. Σε

περίπτωση αλλαγής της περιβαλλοντικής πίεσης,

η πίεση στο μέσον ους, πέφτει κάτω από την

περιβαλλοντική, προκαλώντας επώδυνη εισολκή

του τυμπάνου ή ανεβαίνει, πάνω από την περι-

βαλλοντική πίεση, προκαλώντας επώδυνη προ-

πέτεια του τυμπάνου προς τα έξω.

Η αρνητική πίεση μέσα στο μέσον ους προ-

καλεί αγγειοδιαστολή των αγγείων του βλεννο-

γόνου που καλύπτει την κοιλότητα του μέσου

ωτός, που ακολουθείται από οίδημα και συσ-

σώρευση υγρού (εξίδρωμα).

Μια διαφορά 0,25 ατμόσφαιρας μπορεί να

προκαλέσει ωταλγία. Το μήκος της ευσταχιανής

σάλπιγγας είναι περίπου 3,7cm. To μέσον ους

και το έξω 1/3 της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι

οστέινα και με ανένδοτα τοιχώματα. Το έσω 2/3

της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι χόνδρινα και

μπορούν και συμπίπτουν τα τοιχώματά της. Το

στενότερο σημείο της ευσταχιανής σάλπιγγας

είναι ο ισθμός της. Το έσω στόμιο της σάλπιγ-

γας είναι χόνδρινο, τριγωνικού σχήματος με τη

βάση του τριγώνου να προβάλλει στο ρινοφά-

ρυγγα. Το στόμιο της σάλπιγγας είναι σχισμο-

ειδές και φυσιολογικά είναι κλειστό, αλλά ανοί-

γει με τη βοήθεια δύο μυών του τείνοντος την

υπερώα και τον σαλπιγγοφαρυγγικό μυ. Το ά-

νοιγμα του στομίου ανοίγει με το χασμουρητό ή

την κατάποση ή με τη δοκιμασία του Βαλσάλβα.

Κατά την αύξηση της περιβαλλοντικής πίεσης και

κατ’ επέκταση της πίεσης στο ρινοφάρυγγα, ό-

πως αυτό συμβαίνει στην κατάδυση το στόμιο

της ευσταχιανής σάλπιγγας τείνει να συμπιέζε-

ται και να κλείνει και τούτο ενισχύεται από την

αντίστοιχη αύξηση των υγρών των ιστών που

περιβάλλουν τη σάλπιγγα.

Όταν η διαφορική πίεση υπερβαίνει τα

90mmHg παύει η δυνατότητα παραμονής α-

νοιχτού του στομίου εξόδου της ευσταχιανής

σάλπιγγας, υπό την επίδραση των μυών που την

περιβάλλουν. Το κλείσιμο του στομίου της ευ-

σταχιανής σάλπιγγας και η αδυναμία διάνοιξής

της μπορεί να προκαλέσει πανικό στον άπειρο

ή κακώς εκπαιδευμένο δύτη, ο οποίος επιτρέπει

να αυξηθεί η πίεση των ιστών σε τέτοια έκταση,

που καθιστά αδύνατη την εξίσωση των πιέσεων,

αν δεν ελαττωθεί η περιβαλλοντική πίεση, οπότε

διαφεύγει παθητικά ο αέρας με το άνοιγμα του

στομίου της ευσταχιανής σάλπιγγας.

Αν δεν επιτευχθεί εξίσωση των πιέσεων με τη

δοκιμασία Βαλσάλβα προκαλείται εισολκή του

τυμπάνου προς την κοιλότητα του μέσου ωτός.

Καθώς αυξάνει η διαφορά πιέσεων δημιουργεί-

ται αγγειακή συμφόρηση, οίδημα, δημιουργία

εξιδρώματος και αιματώματος του βλεννογόνου

του μέσου ωτός και εκχύμωση του τυμπάνου.

Αν συνεχίσει να αυξάνεται η διαφορά των πιέ-

σεων προκαλείται αιμορραγία στην κοιλότητα

του μέσου ωτός, ρήξη του τυμπάνου και δημι-

ουργία περιλεμφικού συριγγίου, δια μέσου της

ωοειδούς ή της στρογγύλης θυρίδος. Ο ασθε-

νής αισθάνεται έντονο πόνο στο αυτί, εκδηλώ-

νει βαρηκοΐα αγωγιμότητας ή αν έχει πάθει πε-

ριλεμφικό συρίγγιο εκδηλώνει νευροαισθητή-

ρια βαρηκοΐα.

Κατά την ωτοσκόπηση παρατηρείται έντο-

νη εισολκή και φλεγμονή του τυμπάνου ή αν έ-

χει επέλθει ρήξη διακρίνεται το ρήγμα, τα ρά-

κη του οποίου είναι στραμμένα προς τα μέσα.

Τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν ο δύτης

ανεβαίνει στην επιφάνεια πιο γρήγορα από αυ-

τό που απαιτείται.

Το βαροτραύμα του έσω ωτός δεν είναι συ-

νηθισμένο σε σύγκριση με την βαροωτίτιδα του

μέσου ωτός, αλλά μπορεί να συνοδευτεί από εμ-

βοές, απώλεια ακουστικής ικανότητας και ίλιγ-

γο. Τα συμπτώματα προκαλούνται μόλις διατα-

ραχτεί η φυσιολογική διαφορά πιέσεων μεταξύ

του μέσου και του έσω ωτός, όπως αυτό μπορεί

να συμβεί κατά την ταχεία ανάδυση στην επιφά-

νεια του νερού, μετά από μια βαθειά κατάδυ-

ση, οπότε αυξάνει γρήγορα η εξωτερική πίεση

ή κατά την ταχεία κάθοδο αεροπλάνου.

Η εκδήλωση νευροαισθητήριας βαρηκοΐας ή

ιλίγγου κατά την κατάδυση σημαίνει την ανά-

πτυξη περιλεμφικού συριγγίου. Η δημιουργία

τέτοιων συμπτωμάτων κατά την ανάδυση δύ-

τη από μεγάλο βάθος μπορεί επιπρόσθετα να

σημαίνει τη δημιουργία φυσαλίδων αέρα στο

έσω ους (εμβολή αέρος) ή την πρόκληση αγ-

γειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.

Μηχανισμοί πρόκλησης του περιλεμφικού συριγγίου κατά την κατάδυση

Κύρου Στιβακτάκης, Ακριβάκης Ρίζος, Ιωάννης Πασχάλης, Ηλίας Βασίλειος

Το περιλεμφικό συρίγγιο ή λαβυρινθικό συρίγγιο είναι μια παθολογική

επικοινωνία μεταξύ του έσω ωτός (που περιέχει υγρό) και του μέσου ωτός

(που περιέχει αέρα), η οποία επιτρέπει τη μετακίνηση περιλεμφικού υγρού

προς το μέσον ους μετά από ρήξη της ωοειδούς ή της στρογγυλής θυρί-

δας. Η ρήξη αυτή μπορεί να προκληθεί μετά από ένα βαροτραύμα, κατά

τη χειρουργική επέμβαση στον αναβολέα (τοποθέτηση πρόσθεσης στον α-

ναβολέα), μετά από τραυματισμό του έσω ωτός, μετά από οστική διάβρω-

ση από λοίμωξη ή την παρουσία νεοπλάσματος στο κροταφικό, μπορεί δε

να προκληθεί και ιδιοπαθώς. Η ρήξη της στρογγύλης θυρίδας μπορεί να

προκληθεί μετά από κατάδυση, ακόμη και σε μικρό βάθος νερού ή ακόμη

και σε βάθος που δεν φτάνει τον πάτο μιας πισίνας (Εικόνες 1-6). Επίμονη

συμπτωματολογία περιλεμφικού συριγγίου, χωρίς να υπάρχει βαροτραύ-

μα ή άμεση κάκωση του έξω ωτός μπορεί να προκληθεί από τραυματισμό

του τραχήλου με μηχανισμό «μαστιγίου» (κάκωση Whiplash)9

.

Οι κύριες κλινικές εκδηλώσεις του περιλεμφικού συριγγίου είναι η αιφνί-

δια ή η προοδευτικά εξελισσόμενη, με διακυμάνσεις νευραισθητήρια βα-

ρηκοΐα και ο ίλιγγος, η ναυτία και ο έμετος. Ο ίλιγγος και η απώλεια της

ακοής προκαλούνται κατά το χειρισμό της δοκιμασίας Valsalva, κατά την

προσπάθεια πρόκλησης εξίσωσης από τον δύτη ή μετά την έκθεση του πά-

σχοντος σε ισχυρό ήχο (φαινόμενο Tullio). Άλλα συμπτώματα που συνο-

δεύουν το περιλεμφικό συρίγγιο είναι εμβοές των ώτων, διαταραχές της ι-

σορροπίας και αίσθημα πληρότητας του αυτιού. Αν εμφανιστεί περιλεμ-

φικό συρίγγιο σε παιδί, αυτό μπορεί να σχετίζεται με συγγενείς ανωμαλίες

του μέσου ή του έσω ωτός.

Eικόνα 1. Η πίεση στο μέσον ους είναι η ίδια με αυτήν του έξω ακουστικού πόρου και του έσω ωτός, ήτοι 760mmHg.

Eικόνα 2. Στην κατάδυση των 0.66-1.80 μέτρων αυξάνει η πίεση στον έξω ακουστικό πόρο και το έσω ους στα 820mmHg, ενώ η πίεση στο μέσον ους παραμένει 760mmHg. Τότε φράσει η Ευσταχιανή σάλπιγγα και το τύμπανο, καθώς και η στρογγύλη θυρίδα προβάλλουν

προς το μέσον ους.

Eικόνα 3. Καταδυόμενος ο δύτης στα 1-3 μέτρα αισθάνεται έντονο μπούκωμα και πόνο στα αυτιά, διότι είναι κλεισμένη η Ευσταχιανή σάλπιγγα, οπόταν αναγκάζεται να κάνει εξίσωση των πιέσεων στο έξω, μέσον και έσω ους με τη δοκιμασία Βαλσάλβα. Αν επιτύχει την εξίσωση συνεχίζει την κατάδυση. Αν όμως δεν επιτύχει μπορεί να συμβούν τα ακόλουθα, που περιγράφονται στις Εικόνες 4-6.

Eικόνα 4. Αν ο δύτης κάνει βίαιη δοκιμασία Βαλσάλβα μπορεί να προκαλέσει ρήξη της ωοειδούς και της στρογγύλης θυρίδας, που συνοδεύονται από βαρηκοία, εμβοές και ίλιγγο. Αν όμως ο δύτης συνεχίσει την κατάδυση χωρίς να κάνει δοκιμασία Βαλσάλβα και με κλειστή την Ευσταχιανή σάλπιγγα μπορεί να προκαλέσει ρήξη του τυμπάνου του (βλέπε Εικόνα 5)

Eικόνα 5. Το περιλεμφικό συρίγγιο στην περιοχή της 

ωοειδούς θυρίδας και της στρογγύλης θυρίδας μπορεί να

προκληθεί κατά τη διάρκεια μιας κατάδυσης, κατά την οποία ο δύτης κάνει απότομα και με βίαιο τρόπο τη δοκιμασία Βαλσάλβα προκειμένου να εξισώσει τις πιέσεις στο έξω, μέσον και έσω ους

Eικόνα 6. Αν ο δύτης δεν εξισώσει τις πιέσεις και συνεχίσει

την κατάδυση στα 1.40-5.74 μέτρα μπορεί να προκαλέσει

ρήξη του τυμπάνου σε κάποιο από τα αυτιά του. Οι Εικόνες

στήθηκαν από τον Ωτορινολαρυγγολόγο Δρ Δημήτριο Γκέλη, βάσει της εργασίας του Farmer JG (1976), In Diving Medicine. Ed by Straus R. New York;Grune and Straton).

Σε περίπτωση διαταραχής της λειτουργίας του έσω ωτός κατά τη διάρ-

κεια μιας κατάδυσης, θα πρέπει να περάσει από το νου η ρήξη της στρογ-

γύλης θυρίδας. Σε κάθε δύτη που αναφέρει απώλεια ακοής και ή σημεία

βαροτραύματος του μέσου ωτός, θα πρέπει να γίνεται πλήρης ωτολογι-

κή εξέταση. Αφού αποκλειστούν άλλες αιτίες των συμπτωμάτων του ασθε-

νούς με την αξιολόγηση του ιστορικού, την κλινική εξέταση, την ακοομέ-

τρηση και την τυμπανομετρία, οριστικότερη διάγνωση μπορεί να γίνει με

ερευνητική τυμπανοτομία και άμεσος έλεγχος για διαρροή υγρού δια μέ-

σου της στρογγυλής ή ωοειδούς θυρίδας, εφόσον τα συμπτώματα επιμέ-

νουν περισσότερο από 24 ώρες. Παρά τούτο, η αναπόφευκτη παρουσία

ιστικού υγρού στην κοιλότητα του μέσου ωτός καθιστά αβέβαιη τη διά-

γνωση. Καθώς όμως η οριστική χειρουργική θεραπεία του περιλεμφικού

συριγγίου γίνεται με την τοποθέτηση κάποιου αυτομοσχεύματος μαλακού

ιστού πάνω στο σημείο της διαρροής του υγρού, αυτό μπορεί να επιτελε-

στεί, από τη στιγμή που έγινε η τυμπανοτομία, ακόμη κι αν απουσιάζουν

πειστικά ευρήματα κατά τη διάρκεια της επέμβασης10.

Καταδυτική Ωτορινολαρυγγολογία  Ωτορινολαρυγγολογικά προβλήματα ατόμων που κάνουν καταδύσεις

 
B’ Mέρος

http://www.iatrikionline.gr/Syxr_ORL_3-4_10/2.pdf

Βαροκολπίτιδα (Barosinusitis) βαροτραύμα κατά την κάθοδο (φάση συμπίεσης)

Καρβέλης Νίκος, Δατίδης Γεώργιος, Καρατζάνης Αλέξανδρος, Κωσταντινίδης Ιορδάνης, Παπανικολάου Βασίλειος

Κατά την κατάδυση ή σε μια πτήση οι

παραρρίνιες κοιλότητες μπορεί να υπο-

στούν βαροτραύμα, που λέγεται βαρο-

κολπίτιδα. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες,

οι παραρρίνιοι κόλποι, όπως και η κοιλότητα

του μέσου ωτός περιέχουν αέρα, των οποίων

η πίεση είναι η ίδια με αυτήν που υπάρχει στις

ρινικές θαλάμες και το ρινοφάρυγγα (Εικόνα

1). Ο βλεννογόνος που καλύπτει τις ρινικές

θαλάμες συνεχίζει την πορεία του μέσα στις

ρινικές κοιλότητες δια των στομίων των τελευ-

ταίων (Εικόνα 1α). Τα στόμια των παραρρινίων

κόλπων επιτρέπουν την είσοδο αέρα μέσα

στους κόλπους και έτσι εξασφαλίζεται ίση πί-

εση αέρα μέσα στις κοιλότητες των κόλπων

και της μύτης.

Εικόνα 1

Α. Οι παραρρίνιοι κόλποι είναι α ε ρ ο φ ό ρ ε ς κοιλότητες που

επικοινωνούν με τις ρινικές κοιλότητες μέσω στομίων.

Β. Τα στόμια εξόδου και αερισμού του αριστερού ιγμορείου άντρου και του αριστερού μ ε τ ω π ι α ί ο υ κόλπου. Όσο μικρότερη είναι η διάμετρος αυτών των στομίων, τόσο ευκολότερα προκαλείται η απόφραξή τους, αν δημιουργηθεί οίδημα του βλεννογόνου, εξαιτίας μιας φλεγμονής ή άλλης παθολογικής καταστάσεως των κόλπων.

Η διάμετρος των στομίων επικοινωνίας των

παραρρινίων κόλπων προς τις ρινικές κοιλότητες

ποικίλει και μπορεί να είναι της τάξεως από 0,1-

2-3mm. Όσο μικρότερη είναι η διάμετρος αυ-

τών των στομίων, τόσο ευκολότερα προκαλεί-

ται η απόφραξή τους, αν δημιουργηθεί οίδημα

του βλεννογόνου, εξαιτίας μιας φλεγμονής ή άλ-

λης παθολογικής καταστάσεως των κόλπων. Ο ε-

παρκής αερισμός και εξίσωση των πιέσεων μέσα

στους παραρρίνιους κόλπους εξαρτάται σε μεγά-

λο βαθμό από την ομαλή λειτουργία της μύτης. Ο

αερισμός των παραρρινίων κόλπων συγκρίνεται

με αυτόν της κοιλότητας του μέσου ωτός, μέσω

της Ευσταχιανής σάλπιγγας, αν και η διάμετρος

των στομίων των κόλπων δεν επηρεάζεται από

την εκούσια εξίσωση των πιέσεων. Γι’ αυτό άλ-

λωστε είναι δύσκολη ή αδύνατη η εξίσωση των

πιέσεων κάτω από ορισμένες συνθήκες.

Παρά τούτο, η δοκιμασία Βαλσάλβα, που γίνε-

ται με σκοπό να προκληθεί εξίσωση πιέσεων με-

ταξύ της κοιλότητας του μέσου ωτός και του πε-

ριβάλλοντος, μέσω της Ευσταχιανής σάλπιγγας,

συνήθως εξισώνει και τις πιέσεις μέσα στους πα-

ραρρίνιους κόλπους και τις ρινικές κοιλότητες. Στη

βαροκολπίτιδα συμμετέχουν τα ιγμόρεια άντρα,

οι ηθμοειδείς κυψέλες

 και οι μετωπιαίοι κόλποι.

Αναφέρεται επίσης η πρόκληση βαροτραύματος

του σφηνοειδούς κόλπου, μετά από ελεύθερη κα-

τάδυση σε βάθος 12 μέτρων σε δύο άτομα ηλι-

κίας 29 και 37 ετών, που αποδείχτηκε με αξονι-

κή και μαγνητική τομογραφία

. Το βαροτραύμα

του σφηνοειδούς κόλπου, που προκλήθηκε μετά

από άνοδο στην επιφάνεια της θάλασσας, μπο-

ρεί να εμφανιστεί στην αξονική ή μαγνητική το-

μογραφία ως συσσώρευση αέρα στην περιοχή

του τουρκικού εφιππείου

.

Ο μετωπιαίος κόλπος επικοινωνεί με τη σύ-

στοιχη ρινική θαλάμη μέσω του μετωπορινικού

πόρου, ο οποίος θα μπορούσε να συγκριθεί με

την Ευσταχιανή σάλπιγγα. Στο 80% των ατόμων

ο μετωπορρινικός πόρος εκβάλλει στις πρόσθιες

Εικόνα 2. Στις

εικόνες A-Δ του

δεξιού ιγμορείου

άντρου περιγρά-

φεται η σταδιακή

διαδικασία της

πρόκλησης της

βαροκολπίτιδας

(βαροτραύμα)

κατά την κάθοδο

προς το βυθό (φάση συμπίεσης).

Εικόνα 3. Στις εικό-

νες Α-Δ του δεξιού

ιγμορείου άντρου

περιγράφεται η σταδιακή διαδικασία της

πρόκλησης της βαροκολπίτιδας (κολπικό

βαροτραύμα) στο

δεξιό ιγμόρειο άντρο

κατά την ανάδυση

από το βυθό (φάση

αποσυμπίεσης

ηθμοειδείς κυψέλες ακολουθώντας μια γεμάτη

στροφές πορεία, που την καθιστά ευάλωτη στην

πρόκληση απόφραξης από το οίδημα του βλεννο-

γόνου της ή από την ύπαρξη πολυπόδων, όγκων

ή συσσωρευμένες λοιμώδεις εκκρίσεις.

Στις εικόνες 2 Κ1, Κ2, Κ3, Κ4 περιγράφεται

η σταδιακή διαδικασία της πρόκλησης της βα-

ροκολπίτιδας (βαροτραύμα) κατά την κάθοδο

προς το βυθό (φάση συμπίεσης). Στην εικόνα

Κ1 Διακρίνεται το δεξιό ιγμόρειο άντρο με το

βλεννογόνο του, που επιτρέπει τη διέλευση α-

έρα από το στόμιο της εξόδου του προς τη δε-

ξιά ρινική κοιλότητα. Καθώς αρχίζει η κατάδυ-

ση και αυξάνει η εξωτερική περιβαλλοντική πί-

εση μπορεί να αποφραχτεί το στόμιο εξόδου

του κολπικού βλεννογόνου, είτε από αγγειακή

συμφόρηση του βλεννογόνου (Εικόνα Κ2), είτε

από την παρουσία πολυπόδων στη ρινική θαλά-

μη14 (Εικόνα Κ3) ή την παρουσία κάποιου καλο-

ήθους ή κακοήθους όγκου του ιγμορείου, ενώ

ταυτόχρονα ελαττώνεται ο όγκος του αέρα μέ-

σα στα ιγμόρεια.

Εφόσον δεν ανοίγει το στόμιο εξόδου των ιγ-

μορείων και επιμένει η απόφραξή τους, όσο συ-

νεχίζεται η κατάδυση, ο συνεχώς περιοριζόμε-

νος όγκος του αέρα μέσα στα ιγμόρεια ασκεί

ένα συνεχιζόμενο αναρροφητικό αποτέλεσμα

επί του βλεννογόνου, ο οποίος καθώς εξοιδαί-

νεται προκαλεί επιδείνωση της απόφραξης του

στομίου εξόδου των άντρων (Εικόνα Κ4).

Κατά τη φάση της ανόδου του καταδυθέντος

στην επιφάνεια του νερού ή τη λεγόμενη φάση α-

ποσυμπίεσης μπορεί να προκληθεί το ανάστροφο

φαινόμενο και πάλι να αποφραχτούν τα στόμια

των παραρρινίων κόλπων, είτε από οίδημα του

βλεννογόνου των κόλπων, είτε από την παρου-

σία πολυπόδων του βλεννογόνου των κόλπων,

είτε από την παρουσία συσσωρευμένων εκκρί-

σεων μέσα στους κόλπους, όπως επί παρουσί-

ας μιας χρονίας ρινοκολπίτιδας, αλλεργικής ρι-

νοκολπίτιδας ή ενός ιογενούς συναχιού.

Αντίθετα από το βαροτραύμα του μέσου ωτός

η βαροκολπίτιδα μπορεί να εμφανιστεί εξίσου,

τόσο κατά την κατάδυση, όσο και κατά την α-

νάδυση του δύτη (φάση αποσυμπίεσης και συ-

μπίεσης) (Εικόνα 3 Α1, Α2, Α3, Α4).

Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η μηχα-

νική απόφραξη της μύτης, σε ορισμένα άτομα

που οφείλεται σε παλαιούς ρινικούς τραυματι-

σμούς ή σε έντονη σκολίωση του ρινικού δια-

φράγματος ή κακή λειτουργία της ρινικής βαλ-

βίδας ή συμφόρηση με μπούκωμα της μύτης,

είτε λόγω αλλεργίας είτε από μη αλλεργική ρι-

νίτιδα μπορεί να συμβάλουν στην δημιουργία

βαροκολπίτιδας. Ακόμη και στους καλύτερα εκ-

παιδευμένους καταδύτες μπορεί να προκληθεί

βαροκολπίτιδα αν καταδυθούν υποφέροντας

από το συνηθισμένο συνάχι. Κάθε μορφή ρινί-

τιδας προκαλεί οίδημα του ρινικού βλεννογό-

νου, που μπορεί να αποφράξει το στόμιο εξό-

δου των παραρρινίων κόλπων (ιγμόρεια, μετω-

πιαίος κόλπος) και να συμβάλλει στη δημιουργία

της βαροκολπίτιδας. Όσο μικρότερη είναι η δι-

άμετρος των στομίων εξόδου των ιγμορείων ή

όσο περισσότερο ελικοειδής είναι ο μετωπορ-

ρινικός πόρος, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υ-

πάρχει να πάθει κανείς ευκολότερα βαροκολπί-

τιδα, αν καταδυθεί με συνάχι ή μπούκωμα της

μύτης οποιασδήποτε αιτιολογίας.

Βαροτραύμα του έσω ωτός

Ανδρουλάκης Μιχαήλ, Αναστασάκης Κωνσταντίνος,Μπάλλας Κωνσταντίνος, Σκορδιάς Παναγιώτης

Το αιφνίδιο βαροτραύμα του μέσου ωτός ή μια βίαιη δοκιμασία Βαλσάλβα,

που θα γίνει για να αντιρροπιστεί αυτή η κατάσταση μπορεί να προκα-

λέσει βλάβη, είτε στον κοχλία, είτε στην αίθουσα του λαβυρίνθου με τον

εξής μηχανισμό: Όταν η εξωτυμπανική πίεση αυξάνει κατά τη διάρκεια

μιας κατάδυσης, το τύμπανο υφίσταται μια εισολκή, που το ωθεί προς τα

μέσα. Αυτό έχει ως επακόλουθο η βάση του αναβολέα να ασκήσει πίεση

στην ωοειδή θυρίδα και την προώθηση της περιλέμφου προς την στρογ-

γύλη θυρίδα, που υφίσται εξωλκή (φουσκώνει προς τα έξω). Όπως έχει

ήδη αναφερθεί το παθητικό άνοιγμα του στομίου της Ευσταχιανής σάλπιγ-

γας προκαλεί εξίσωση της εξωτυμπανικής και οπισθοτυμπανικής πίεσης.

Σε περίπτωση που η αλλαγή της πίεσης γίνει απότομα ή βίαια, η ξαφνική

και ανεξέλεγκτη κίνηση της βάσης του αναβολέα προς τα έξω μπορεί να

δημιουργήσει μια εξίσου ισχυρή περιδύνυση της περιλέμφου στην ωτική

κάψα. Μια τέτοια αντίδραση μπορεί να βλάψει τη βασική μεμβράνη στη

βασική κλίμακα του κοχλία και να προκληθεί μόνιμη νευραισθητήρια βα-

ρηκοΐα στις υψηλές συχνότητες, που συνοδεύονται και από εμβοές ποικί-

λης έντασης. Η μονόπλευρη βίαιη κίνηση του αναβολέα μπορεί να διεγεί-

ρει τη σύστοιχη αίθουσα που έχει ως επακόλουθο την πρόκληση ιλίγγου. 

Εικόνα 1. Περιλεμφικό συρίγγιο στην ωοειδή και στρογγύλη θυρίδα του έσω
ωτός, όταν ο δύτης κάνει βίαια τη δοκιμασία Βαλσάβα, προκειμένου να επιτύχει την εξίσωση των πιέσεων στα αυτιά.

Μια εξ’ ίσου γρήγορη προς τα έξω κίνηση του αναβολέα, που θα προ-

κληθεί από μια βίαιη δοκιμασία Βαλσάλβα μπορεί να «αποπωματίσει» τη

βάση του αναβολέα από την ωοειδή θυρίδα, να προκληθεί διαρροή πε-

ριλέμφου (περιλεμφικό συρίγγιο), που οδηγεί σε στιγμιαία ή εξελισσό-

μενη νευραισθητήρια βαρηκοία με εμβοές και ή με ίλιγγο. Αυτός ο «α-

ποπωματισμός» ενισχύεται από την αυξημένη πίεση στο μέσον ους (αυ-

τί) που ασκείται πάνω στη λεπτού πάχους στρογγύλη θυρίδα, η οποία

προβάλει προς τα έσω και μπορεί να ριχτεί και να προκληθεί περιλεμφι-

κό συρίγγιο.

Τα συμπτώματα του περιλεμφικού συριγγίου είναι το αίσθημα πληρό-

τητας του αυτιού (μπούκωμα), πτώση της ακοής (άμεση ή καθυστερη-

μένη που εκδηλώνεται μέσα σε λίγες μέρες), απώλεια ακοής στις υψηλές

συχνότητες, απώλεια ικανότητας διακρίσεως λέξεων), εμβοές και ίλιγγος

ποικίλου βαθμού40.

Θεραπεία

Συνιστάται η παραμονή του ασθενούς στο κρεβάτι του με ανεβασμένο

το προσκεφάλαιο κατά 30 μοίρες για τον περιορισμό της ενδοκρανιακής

και ενδολαβυρινθικής πίεσης, που επιτρέπει την αυτόματη ίαση του συ-

ριγγίου συνήθως σε λίγες ημέρες σε πολλές περιπτώσεις. Αν παρά την α-

νάπαυση στο κρεβάτι επιμένει η βαρηκοΐα, θα πρέπει μέσα σε 10-12 ημέ-

ρες να αποκατασταθεί το συρίγγιο χειρουργικά, τοποθετώντας μόσχευμα

περιτονίας ή περιχονδρίου που συμπιέζεται με gelfoam40.

Θεραπεία του καταδυτικού βαροτραύματος

Παπαδόπουλος Αριστείδης1

, Γκατζούλης Κωνσταντίνος2

, Χρυσάφης Παρασκευάς3

, Μασούντ Χασέμ4

Ο δύτης εφαρμόζει οποιαδήποτε μέθοδο

έχει εκπαιδευτεί να εξισώνει τις πιέσεις.

Η πιο απλή και αποτελεσματική μέθοδος

πρόκλησης εξίσωσης πιέσεων στο αυτί είναι η

δοκιμασία Βαλσάλβα.

Μόλις γίνει αισθητός ο πόνος στο αυτί του δύ-

τη, φυσάει τη μύτη του, κλείνοντας τα ρουθούνια

και γέρνοντας την κεφαλή προς τον ώμο του αυ-

τιού που δεν πονάει. Έτσι ευθειάζεται η ευσταχι-

ανή σάλπιγγα και περνάει ο αέρας ευκολότερα

προς το πάσχον μέσον ους. Εφόσον μετά την α-

νάδυση επιμένει το μπούκωμα στο αυτί, ο πά-

σχων επιμένει να κάνει εξισώσεις με τον παρα-

πάνω χειρισμό (δοκιμασία Βαλσάλβα) και κάνει

ρινικούς ψεκασμούς με ένα ενδορρινικό τοπικό

αποσυμφορητικό ή παίρνει αποσυμφορητικό από

τη μύτη που περιέχει ψευδοεφεδρίνη με στόχο

τον περιορισμό του οιδήματος της ευσταχιανής

σάλπιγγας. Συχνά το ξεκίνημα του βαροτραύμα-

τος του μέσου ωτός ανακουφίζεται ή και υποχω-

ρεί, όταν ο δύτης κάνει πολύ έντονη δοκιμασία,

ενώ βρίσκεται εν καταδύσει. Μια τέτοια όμως βί-

αιη, ξαφνική κίνηση του τυμπάνου προς τα έξω

μπορεί να οδηγήσει σε αποσύνδεση των οστα-

ρίων του άκμονα και του αναβολέα.

Αν το μπούκωμα δεν υποχωρεί σε 24 ώρες χο-

ρηγείται κορτιζόνη από το στόμα για πέντε ημέ-

ρες, στην κατάλληλη δόση, η οποία δρα ως ισχυ-

ρό αντιφλεγμονώδες και αποιδηματικό του βλεν-

νογόνου της ευσταχιανής σάλπιγγας.

Αν από το ιστορικό διαπιστωθεί η παρουσία

αλλεργικής ρινίτιδας η χορήγηση κορτιζόνης για

τρεις συνεχόμενες μέρες θα δράσει ευεργετικά

και ταυτόχρονα, πριν χορηγηθούν αντιαλλεργικά

φάρμακα, με ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες νυγμού

(skin prick tests) o ωτορινολαρυγγολόγος απο-

δεικνύει αν ο ασθενής είναι ή δεν είναι αλλεργι-

κός. Αν αποδειχτεί ότι ο ασθενής είναι αλλεργι-

κός προς διάφορα αλλεργιογόνα προγραμματί-

ζεται η αποευαισθητοποίησή του με υπογλώσσια

ανοσοθεραπεία. Εφόσον ο δύτης είναι επαγγελ-

ματίας δεν επιτρέπεται να αφήσει την αλλεργι-

κή του ρινίτιδα αθεράπευτη και επιβάλλεται να

κάνει υπογλώσσια ανοσοθεραπεία.

Ο γράφων έχει εμπειρία ως θεραπευτής και δυ-

τών με αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργική ρινοκολπίτι-

δα, αλλεργική καθ’ υποτροπήν εκκριτική ωτίτιδα,

οι οποίοι συνέχισαν την καριέρα τους ως δύτες,

αφού απευαισθητοποιήθηκαν παίρνοντας υπο-

γλώσσια ανοσοθεραπεία με τα εκχυλίσματα αλ-

λεργιογόνων sarm allergeni aller drop.

Αν ο δύτης πάσχει από χρόνια ιγμορίτιδα ή άλ-

λη ρινοκολπίτιδα χορηγείται το κατάλληλο αντι-

βιοτικό, καθαρίζονται οι ρινικές κοιλότητες, πολ-

λές φορές την ημέρα με υπέρτονο διάλυμα φυ-

σιολογικού ορού (Osmoclean nasal spray), για

20 ημέρες και ταυτόχρονα γίνονται ρινικοί ψεκα-

σμοί με το Rhinosisam nasal spray, που περιέχει

σησαμέλαιο, μαστιχέλαιο και βιταμίνη Ε. Γίνονται

3 ψεκασμοί στο κάθε ρουθούνι κάθε τρεις ώρες,

κατά τη διάρκεια της ημέρας, για ένα μήνα. Το

Rhinosisam nasal spray έχει μαλακτικές, αντιφλο-

γιστικές και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες με

ικανότητα βελτίωση της αποτελεσματικής λειτουρ-

γίας των κροσσών του βλεννοκροσσωτού επιθη-

λίου του ρινικού βλεννογόνου.

Στη σπάνια περίπτωση δημιουργίας περιλεμφι-

κού συριγγίου (διαρροή περιλέμφου από το έσω

προς το μέσον ους) με νευραισθητήρια βαρη-

κοΐα και ίλιγγο, συνιστάται ανάπαυση του ασθε-

νούς με ανεβασμένο το προσκέφαλο και αποφυ-

γή βίαιων κινήσεων, άρσης βάρους, σφιξίματος

κατά την αποπάτηση, κ.λπ., για να διευκολυνθεί

το κλείσιμο του συριγγίου34. Αν τα συμπτώματα

δεν υποχωρούν ή χειροτερεύουν ενδείκνυται

η χειρουργική διερεύνηση του μέσου ωτός και

κλείσιμο του συριγγίου. Τα αποτελέσματα της ε-

πέμβασης είναι καλά όσον αφορά τη βελτίωση

του ιλίγγου, αλλά είναι πιο αβέβαια, όσον αφο-

ρά τη βελτίωση της ακοής. Η βελτίωση της ακο-

ής φαίνεται να σχετίζονται αρνητικά με τη διάρ-

κεια της καθυστέρησης του κλεισίματος του συ-

ριγγίου35.

Αν ο πόνος μετά την έξοδο από το νερό του

δύτη είναι έντονος και δεν υποχωρεί με παυσί-

πονο και τη χορήγηση κορτιζόνης, η μυριγγοτο-

μή ή η παρακέντηση του τυμπάνου ανακουφί-

ζει τον ασθενή. 

Καταδυτικά προβλήματα, που εκδηλώνονται σε σταθερή υπερβαρική κατάσταση

Δημητρόπουλος Παναγιώτης, Μπαλτάς Κωνσταντίνος

Σε καταστάσεις υπερατμοσφαιρικής πίεσης, όπως

αυτές της κατάδυσης μπορεί να προκληθεί νάρκωση

από άζωτο και οξυγόνο, η οποία είναι επακόλουθο

των αυξημένων μερικών πιέσεων του αζώτου και του

οξυγόνου αντιστοίχως στο αίμα και τους λοιπούς ιστούς

του σώματος. Ο κίνδυνος να προκληθούν οι παραπάνω

καταστάσεις σχετίζεται άμεσα με το βάθος της κατάδυσης

και τη διάρκειά της.

Η νάρκωση από άζωτο μοιάζει με τη δηλητηρίαση από

οινόπνευμα, προκαλώντας ευφορία, ζάλη, διαταραχή της

κρίσεως, διανοητική σύγχυση και αποπροσανατολισμό.

Η πρόληψη της νάρκωσης από άζωτο προλαμβάνεται με

την αντικατάσταση του αζώτου με λιγότερο τοξικό αέριο,

το ήλιο48. Η ακριβής αιτία της δηλητηρίασης από οξυγό-

νο είναι άγνωστη, μπορεί όμως να οδηγήσει σε ναυτία,

έμετο, μυϊκούς σπασμούς, ακουστικές και οπτικές διατα-

ραχές και ξαφνικούς σπασμούς.

Το ελάχιστο βάθος στο οποίο μπορεί να προκληθεί δη-

λητηρίαση από οξυγόνο είναι τα 40 πόδια48. Μερικά συ-

μπτώματα μπορεί να προκληθούν από την εισπνοή 100%

οξυγόνου σε συνολική πίεση μέχρι 380mmHg σε κατα-

στάσεις υποατμοσφαιρικής πίεσης, για παρατεταμένες

περιόδους.

Οι διαταραχές της ισορροπίας που παρατηρούνται με

τη νάρκωση από άζωτο και οξυγόνο φαίνεται να σχετί-

ζονται με τα αποτελέσματά τους μάλλον από το κεντρικό

νευρικό σύστημα, παρά από οποιαδήποτε δυσλειτουργία

του τελικού αιθουσαίου οργάνου. Αυτές τις καταστάσεις

πρέπει να έχει κατά νου ο γιατρός, όταν παραπονεθεί ο

δύτης για ζάλη, ενώ βρίσκεται βαθειά στο βυθό. Αιφνίδιες

αλλαγές των εισπνεομένων αερίων σε μεγάλα βάθη μπο-

ρεί να οδηγήσουν σε δευτεροπαθή ίλιγγο, είτε λόγω βλά-

βης του τελικού οργάνου της ισορροπίας ή διαταραχής

του κεντρικού νευρικού συστήματος47. 

Πρόληψη του καταδυτικού βαροτραύματος

Γεωργόπουλος Σταύρος, Στάππα Άννα, Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος, Καρατζιάς Γεώργιος

Ο δύτης που έχει ιογενές συνάχι, αλλεργική

ή άλλου τύπου ρινίτιδα με μπούκωμα

στη μύτη ή οξεία ή χρόνια ρινοκολ-

πίτιδα, δεν επιχειρεί κατάδυση αν δεν έχουν

υποχωρήσει τα συμπτώματά του πλήρως και

να έχει παραμείνει χωρίς κανένα σύμπτωμα

για τρεις ημέρες.

Αν ο δύτης πάσχει από μη αλλεργική ρινίτιδα

και υποφέρει από μπούκωμα της μύτης, αν απο-

φασίσει να καταδυθεί θα πρέπει να κάνει πρώ-

τα τυμπανόγραμμα για να είναι απόλυτα βέβαι-

ος ότι λειτουργεί καλά η ευσταχιανή του σάλπιγ-

γα. Αν το τυμπανόγραμμα είναι φυσιολογικό,

τότε ο δύτης μπορεί να καταδυθεί, αν 30 λεπτά

πριν από την κατάδυση ή την ανάδυση κάνει ρι-

νικούς ψεκασμούς με κάποιο ενδορρινικό απο-

συμφορητικό.

Σε περίπτωση εκδήλωσης ωτολογικών προβλη-

μάτων, λόγω ανεπαρκούς εξίσωσης (βαροτραύ-

μα), θα πρέπει να ερευνηθούν τα παρακάτω για

να ληφθούν θεραπευτικές αποφάσεις:

Α. Εάν οι απώλειες της ακοής του καταδυθέντος

είναι μόνιμες ή σταδιακά επιδεινούμενες ή

παροδικές

Β. Αν μια βαρηκοΐα που ανακαλύφθηκε σε κάποιον

δύτη είναι του τύπου αγωγιμότητας ή νευραι-

σθητήρια βαρηκοΐα και αν μπορεί να αποδο-

θεί σε κάποιο προηγηθέν βαροτραύμα

Γ. Εάν συμμετέχουν και άλλοι αιτιοπαθολογικοί

μηχανισμοί σχετιζόμενοι με την υποβρύχια

δραστηριότητα

Δ. Αν ο δύτης ή ο βουτηχτής εμφανίσει αιθου-

σαιοκοχλιακά προβλήματα (ζάλη, ίλιγγο) αυ-

τά μπορεί να ξεκινήσουν να εκδηλώνονται για

τους ακολούθους λόγους:

i) Εξαιτίας Των διαφορών της ωσμωτικής πίε-

σης που σχετίζονται με τα διαλυμένα στο αί-

μα αδρανή αέρια (άζωτο) αυξάνει ο όγκος

της ενδολέμφου του έσω ωτός και

ii) Εξαιτίας του σχηματισμού φυσαλίδων στο

ενδολεμφικό σύστημα, συνεπεία ανεπαρ-

κούς χρόνου αποσυμπίεσης.

Ε. Αν από το ιστορικό της κατάδυσης και την κλι-

νική εικόνα του δύτη βγαίνει το συμπέρασμα

ότι έχουν δημιουργηθεί φυσαλίδες ή εμβολι-

σμός αερίου στα αγγεία του έσω ωτός

ΣΤ. Αν από το ιστορικό της κατάδυσης και την κλι-

νική εικόνα του δύτη βγαίνει το συμπέρασμα

ότι έχουν δημιουργηθεί φυσαλίδες στους ι-

στούς του έσω ωτός.

Η υπερβαρική θεραπεία έχει χρησιμοποιηθεί

εδώ και πολλά χρόνια με επωφελή αποτελέσμα-

τα στη νόσο της αποσυμπίεσης (decompression

sickness) και την εμβολή από αέριο (gaseous

embolism). Αντιθέτως, το βαροτραύμα δεν χρει-

άζεται θεραπεία επανασυμπίεσης (recompressive

therapy).

Οποτεδήποτε υπάρχει διαγνωστική αμφιβο-

λία θα πρέπει να εφαρμόζεται θεραπεία επανα-

συμπίεσης, όσο το δυνατόν συντομότερα, λόγω

των πιθανών σοβαρών επακόλουθων, σε περί-

πτωση που ο ασθενής παραμείνει αθεράπευτος,

καθόσον οι κίνδυνοι που περικλείει η θεραπεία

είναι ελάχιστοι22.

Σύνδρομο ανάστροφου αυτιού (reversed-ear syndrome) ή βαροτραύμα του έξω ακουστικού πόρου

Ελευθεριάδου Άννα, Μπατζακάκης Δημήτριος, Δρ Αποστολόπουλος Κωνσταντίνος, Δρ Γκέλης Δημήτριος

Ο όρος ανάστροφο αυτί (reversed ear) περιγράφηκε το 1961, αν

και το φαινόμενο ήταν γνωστό από παλιά στους δύτες, όπως

ο Cousteau (1953)35, 36. Οι δύτες πίστευαν ότι η τυμπανική

μεμβράνη του αυτιού «φούσκωνε» προς τα έξω και έσπαγε. Στην

πραγματικότητα όμως, ποτέ δεν συμμετείχε το μέσον ους ή το τύμπα-

νο αιτιολογικά στο μηχανισμό πρόκλησης αυτού του τύπου ρήξης του

τυμπάνου, καθώς η κατάσταση αυτή είναι ένα βαροτραύμα του έξω

ακουστικού πόρου.

Κατά την κατάδυση, η εξωτερική περιβαλλοντική πίεση που δημιουρ-

γείται, τείνει να ωθεί το τύμπανο προς τα έσω. Αυτή την κατάσταση την

αντιμετωπίζει ο δύτης, κάνοντας εξίσωση των πιέσεων στο μέσο και το

έξω ους (αυτί) με τη δοκιμασία Βαλσάλβα (φυσάει τον αέρα με κλειστό

το στόμα και τα ρουθούνια, ο οποίος οδηγείται δια της ευσταχιανής σάλ-

πιγγας στο μέσον ους).

Αν αποτύχει η δοκιμασία Βαλσάλβα και δεν εξισωθούν οι πιέσεις, και

την επαναλάβει ο δύτης βίαια και επίμονα μπορεί να προκληθεί ρήξη του

τυμπάνου με φορά από έξω προς τα μέσα. Η ρήξη του τυμπάνου στο

ανάστροφο αυτί γίνεται με φορά από έσω προς τα έξω. Αυτού του τύ-

που οι ρήξεις δεν είναι ασυνήθιστο γεγονός στους δύτες. Όμως ο έμπει-

ρος ωτορινολαρυγγολόγος μπορεί να κάνει διάκριση μεταξύ ενός ρήγ-

ματος τυμπάνου, που προκλήθηκε από βίαιη προσπάθεια εξίσωσης και

του ρήγματος που προκλήθηκε από ανάστροφο αυτί. Η διάκριση μετα-

ξύ αυτών των δύο τύπων ρηγμάτων είναι σημαντική, καθώς η πρόγνω-

σή τους είναι διαφορετική.

Κλινική εικόνα

Ο δύτης που έχει πάθει ανάστροφο αυτί δεν παραπονείται κατά κανόνα

για κάποιο σύμπτωμα. Όμως δυνατόν να τρέχει αίμα από τον έξω ακου-

στικό πόρο προς το πτερύγιο του πάσχοντος αυτιού. Κατά την ωτοσκό-

πηση, αν δεν τρέχει αίμα μπορεί να παρατηρηθεί εκχύμωση στο δέρμα

του τυμπάνου ή του έξω ακουστικού πόρου. Δυνατόν από την εκχύμω-

ση να υπάρχει ροή αίματος (μικροαιμορραγία). Είναι σύνηθες να παρα-

τηρηθεί μια φυσαλίδα με αίμα στην οπισθία άνω και πίσω περιοχή του

τυμπάνου (αιματοτύμπανο) ή και ρήξη της φυσαλίδας.

Σ’ αυτή την περίπτωση ο αυλός του έξω ακουστικού πόρου μπορεί να

είναι γεμάτος με πήγμα αίματος, οπόταν για να γίνει ορατό το τύμπανο

καθαρίζεται ο πόρος προσεκτικά, ενώ διακρίνοναι τα ράκη του δέρματος

του τυμπάνου να βλέπουν προς τα έξω και να αιμορραγούν38.

Αιτιολογία

Οι σύγχρονοι δύτες χρησιμοποιούν ειδικές καταδυτικές συσκευές ει-

σπνοής αέρα, που ρυθμίζονται να χορηγούν τον αέρα αυτόματα, ανε-

ξάρτητα με το πώς και πότε αλλάζει η περιβαλλοντική πίεση του δύτη.

Έτσι ο δύτης εξασφαλίζει πίεση αέρα στους πνεύμονες, τους παραρρίνι-

ους κόλπους, τις κοιλότητες των μέσων ώτων, που παραμένει ίδια με την

περιβαλλοντική πίεση, αρκεί οι έξω ακουστικοί πόροι των αυτιών του να

είναι καθαροί και τα στόμια εξόδου των παραρρινίων κόλπων να παρα-

μένουν ανοικτά.

Εικόνα 1. Η ανάπτυξη και δημιουργία του ανάστροφου αυτιού. Τούτο συμβαίνει,
όταν οποιαδήποτε απόφραξη του έξω ακουστικού πόρου παρεμποδίζει την αύξη-
ση της πίεσης μέσα στον έξω ακουστικό πόρο, κατά την κατάδυση, ενώ η πίεση
στην κοιλότητα του μέσου ωτός αυξάνει δια μέσου της Ευσταχιανής σάλπιγγας,
που παραμένει ανοικτή. Μια τέτοια απόφραξη μπορεί να προκληθεί από βύσμα
κυψελίδας, εισαγωγή ωτασπίδας ή ακόμη και ρύπων του έξω ακουστικού πόρου ή όταν το υλικό του ελαστικού σκούφου της καταδυτικής στολής δεν είναι πορώδες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες το τύμπανο εξωθείται προς τον έξω ακουστικό πόρο υπεγείρεται το δέμα και δημιουργείται αιμορραγική φυσαλίδα. Η περεταίρω γενικευμένη συμφόρηση των αγγείων του βλεννογόνου κατά μήκος της λαβής της σφύρας οδηγεί σε ρήξη του τυμπάνου.

Η βασική αιτία του ανάστροφου αυτιού είναι η υδατοστεγής ελαστική

κουκούλα της καταδυτικής στολής του δύτη, η οποία ως κλειστή κοιλότη-

τα καλύπτει και τα στόμια των έξω ακουστικών πόρων των αυτιών του.

Στην κοιλότητα της κουκούλας του δύτη υπάρχει μερικό κενό και η πίεση

μπορεί να πέσει κάτω από την πίεση που επικρατεί στους ιστούς. Η ελάτ-

τωση της πίεσης κάτω από το σκούφο και στον αυλό του έξω ακουστικού

πόρου κάνει το τύμπανο να «φουσκώσει» προς τα έξω, όπως η ακίνδυ-

νη εξώθηση του τυμπάνου που προκαλείται με τη δοκιμασία Βαλσάλβα,

η οποία ποτέ δεν προκαλεί πόνο σε ένα υγιές αυτί.

Καθώς ο δύτης καταδύεται, αυξάνει η αρτηριακή του πίεση από την

πίεση που ασκεί το νερό στο σώμα του. Φυσικά η διαφορά της συστολι-

κής/διαστολικής πίεσης του δύτη παραμένει η ίδια και καθώς η πίεση των

υγρών του σώματος επίσης αυξάνει από την εξωτερική πίεση η περιφερι-

κή αντίσταση και το έργο της καρδιάς παραμένουν σχεδόν αναλλοίωτα.

Στην πραγματικότητα είναι ελαφρώς ελαττωμένα λόγω περιορισμού της

υδροστατικής πίεσης μέσα στο αγγειακό σύστημα. Όμως, όπως περιγρά-

φηκε πιο πάνω, η πίεση κάτω από την καταδυτική στολή και ως εκ τού-

του και στον αυλό του έξω ακουστικού πόρου των αυτιών είναι μικρότε-

ρη από την εξωτερική πίεση, ενώ η αυξημένη αρτηριακή πίεση τείνει πα-

θητικά να διαστείλει τα τριχοειδή αιμοφόρα αγγεία στην επιφάνεια του

σώματος. Πραγματική αγγειοδιαστολή δεν συμβαίνει στην επιφάνεια του

σώματος που υποστηρίζεται από την εξωτερική πίεση δια μέσου της ά-

μεσης επαφής της στολής με το δέρμα του δύτη. Όμως, δεν υπάρχει τέ-

τοια υποστήριξη στις περιοχές του δέρματος του αυλού του έξω ακουστι-

κού πόρου. Το δέρμα του έξω ακουστικού πόρου είναι προσκολλημένο

στο περιόστεο του έξω ακουστικού πόρου. Κάτω από το δέρμα υπάρχει

ελάχιστος υποδόριος ιστός, μέσα στον οποίον τα τριχοειδή αρτηρίδια έ-

χουν ελάχιστα περιθώρια να διασταλούν. Οποιαδήποτε τάση για αγγειο-

διαστολή αυτών των τριχοειδών διαχωρίζει το δέρμα από το περιόστεο,

δημιουργώντας αρχικά πετέχιες και στη συνέχεια φυσαλίδες, παρόμοιες

με αυτές που παρατηρούνται στο ανάστροφο αυτί. Τα ανωτέρω τα απέ-

δειξε πειραματικά ο Jarrett (1961)38.

O κίνδυνος πρόκλησης ανάστροφου αυτιού υπάρχει όταν οτιδήποτε

φράσει τον έξω ακουστικό πόρο, όπως η εισαγωγή ωτασπίδων, παρου-

σία βύσματος κυψελίδας ή χρησιμοποίηση καταδυτικής στολής από μη

πορώδες ελαστικό. Η χρήση ωτασπίδων απαγορεύεται κατά την κατάδυ-

ση ή την πτήση με αεροπλάνο. Η χρήση ωτασπίδων κατά την ανάδυση

από βάθος ή την άνοδο σε υψόμετρο με αεροσκάφος, όχι μόνον μπο-

ρεί να προκαλέσει ανάστροφο αυτί, αλλά μπορεί να μπορεί να τραυμα-

τίσει τα τύμπανα, καθώς με την αυξανόμενη πίεση οι ωτασπίδες μπορεί

να καρφωθούν στα τύμπανα.

Θεραπεία

Συνήθως το ρήγμα του τυμπάνου κλείνει μόνο του χωρίς θεραπεία συ-

νήθως μέσα σε δύο εβδομάδες. Χορηγείται προληπτικά αντιβιοτικό και

απαγορεύεται κολύμβηση και οι καταδύσεις μέχρις ότου κλείσει η ρήξη

του τυμπάνου

Πρόληψη

Αν ένας ερασιτέχνης δύτης επιθυμεί να καταδυθεί σε ψυχρό νερό θα

πρέπει να επιλέξει καταδυτική στολή από πορώδες ελαστικό. Αυτό το υ-

λικό ποτέ δεν προκαλεί ανάστροφο αυτί, διότι το πορώδες υλικό αδυνα-

τεί να διατηρήσει ένα μερικό κενό στους έξω ακουστικούς πόρους, ενώ

ποτέ δεν δημιουργούνται πετέχιες στο δέρμα του τυμπάνου και του έξω

ακουστικού πόρου.

Βαροτραύμα μπορεί να εκδηλωθεί και σε τεχνητές κοιλότητες, όπως

αυτές που δημιουργούνται από τη χρήση καταδυτικών γυαλιών ή κατα-

δυτικής προσωπίδας. Μια κατάδυση μπορεί να προκαλέσει βαροτραυ-

ματική αιμορραγία των επιπεφυκότων. Για τις καταδύσεις προτιμάται η

προσωπίδα που καλύπτει τα μάτια και τη μύτη, διότι μπορεί να φυσήξει

ο δύτης τον αέρα μέσα στην προσωπίδα και έτσι να κάνει εξίσωση των

πιέσεων κατά την κατάδυση

Ωτοβαροτραύμα της ανάδυσης του δύτη (φάση αποσυμπίεσης)

Κανδηλώρος Δημήτριος, Μπουκαγιέ Φώτης, Φαράζης Ιωάννης, Πετμεζάκης Ιάκωβος, Φερεκύδης Ελευθέριος

Ίλιγγος από ασύμμετρη εξίσωση πιέσεων (alternobaric vertigo)

Καθώς ο δύτης ανεβαίνει προς την επιφάνεια του νερού (ή ο πιλότος

ανεβαίνει σε μεγάλο υψόμετρο), εκπτύσσονται αέρια που υπάρχουν μέ-

σα στις κοιλότητες των μέσων ώτων του, αυξάνοντας τη σχετική μέση πί-

εση του μέσου ωτός. Αν η εξίσωση των πιέσεων, που επιτυγχάνεται μέ-

σω των Ευσταχιανών σαλπίγγων γίνει ασύμμετρα για τα δύο αυτιά, τότε

μπορεί να προκληθεί ίλιγγος, ο λεγόμενος ίλιγγος από ασύμμετρη εξίσω-

ση πιέσεων (alternobaric vertigo), που συνοδεύεται από νυσταγμό. Σ’

αυτή την περίπτωση η μία Ευσταχιανή σάλπιγγα ανοίγει λιγότερο ή πε-

ρισσότερο από την άλλη41-43.

Η συχνότητα του ίλιγγου από ασύμμετρη εξίσωση πιέσεων (alternobaric

vertigo) μπορεί να εκδηλωθεί στο 9% των δυτών44. Κατά τον Lundgren

CEG ο δύτης μπορεί να κάνει μια σχετική υπερπίεση στο ένα μέσο ους

του, καθώς αναδύεται (ή κατά την βίαιη δοκιμασία Βαλσάλβα που κά-

νει προσπαθώντας ν’ ανοίξει κάποια από τις Ευσταχιανές του σάλπιγγες.

Στη μονόπλευρη υπερπίεση το τύμπανο «φουσκώνει» προς τα έξω έλ-

κοντας ταυτόχρονα και τη βάση του αναβολέα από την ωοειδή θυρίδα

και προκαλώντας εισολκή (φούσκωμα προς το έσω ους) της στρογγύλης

θυρίδας. Το γεγονός αυτό συνοδεύεται από περιδύνηση των υγρών του

έσω ωτός, μονόπλευρη αιθουσαία διέγερση και ίλιγγο43.

Ο ίλιγγος από ασύμμετρη εξίσωση πιέσεων (alternobaric vertigo) συ-

νήθως είναι ήπιος και υποχωρεί καθώς συνεχίζει την ανάδυση ο δύτης. 

Μόλις η πίεση στις κοιλότητες των μέσων ώτων φθάσει την περιβαλλο-

ντική εξαφανίζεται το ερέθισμα που προκάλεσε τον ίλιγγο42.

Σε μερικές περιπτώσεις ο ίλιγγος μπορεί να επιμένει, εφόσον συνεχί-

ζεται η ανισορροπία των πιέσεων μετά την έξοδό του δύτη από το νε-

ρό. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το έσω ους ή το τύμπανο μπορεί να υπο-

στούν βλάβη.

Ο ίλιγγος από ασύμμετρη εξίσωση πιέσεων (alternobaric vertigo) γί-

νεται εντονότερος όταν ο δύτης βρίσκεται σε κάθετη θέση. Το αίσθημα

της περιστροφής από τον ίλιγγο γίνεται αισθητό προς το αυτί στο οποίο

υπάρχει υψηλότερη πίεση και τείνει να εκδηλωθεί μόλις η πίεση διαφέ-

ρει κατά 60cm ή περισσότερο45,46.

Ένας παρόμοιος ίλιγγος μπορεί να συμβεί επίσης ως επακόλουθο ά-

νισης θερμικής διέγερσης του ενός λαβυρίνθου του σε σύγκριση με τον

άλλο λαβύρινθο, όταν ο δύτης βρίσκεται σε πρηνή θέση σε ψυχρό νερό,

που εισέρχεται κάτω από τον καταδυτικό σκούφο μόνο στο ένα αυτί.

Ο ίλιγγος από ασύμμετρη εξίσωση πιέσεων (alternobaric vertigo) μπο-

ρεί να συμβεί και στο βαροτραύμα της κατάδυσης (κατά την κάθοδο)

και ή από τη δράση των ρινικών ψεκασμών αποσυμφορητικού.

Έχει παρατηρηθεί ότι τα άτομα με ιστορικό μέσης ωτίτιδας ή δυσλει-

τουργία της Ευσταχιανής σάλπιγγας ή με δυσκολία να εξισώσουν κατά

την κατάδυση είναι επιρρεπέστερα στον ίλιγγο από ασύμμετρη εξίσω-

ση πιέσεων (alternobaric vertigo)45,46.

Κατά τη διάρκεια μιας ανάδυσης, κατά την οποία ο δύτης δεν εκπνέει

επαρκώς τα εκπτυσσόμενα αέρια προκαλούν ρήξη των κυψελίδων των

πνευμόνων, επιτρέποντας τη διαφυγή φυσαλίδων προς την αρτηριακή

κυκλοφορία. Η εγκεφαλική εμβολή με αέρα είναι η μεγαλύτερη κατα-

στροφή που μπορεί να προκληθεί σ’ αυτή την περίπτωση, ενώ οι αιθου-

σαίες διαταραχές είναι ελάσσονος σημασίας.

Οι βλάβες του έσω ωτός που συνοδεύονται από βαρηκοΐα, εμβοές και

ή ίλιγγο μπορεί να είναι ή κύρια ή μόνη εκδήλωση της νόσου της αποσυ-

μπίεσης (decompression sickness) ή νόσου των δυτών (bends). H κατά-

σταση αυτή σχετίζεται με την απελευθέρωση φυσαλίδων αζώτου στην

κυκλοφορία του αίματος και τους άλλους ιστούς του σώματος, καθώς η

διαλυτότητά του αυξάνει κατά τη διάρκεια της ελάττωσης της πίεσης47.

Όσο περισσότερο διαρκεί η κατάδυση και όσο βαθύτερα κατέρχεται

ο δύτης, τόσο περισσότερο άζωτο διαλύεται και τόσο αργότερα πρέπει

να αναδύεται ο δύτης, ώστε να επιτρέπει στις φυσαλίδες να διασπώνται

και να εκπνέονται από τους πνεύμονες. Για την ασφαλή ανάδυση χρη-

σιμοποιούνται ειδικοί πίνακες που καθορίζουν τον ασφαλή ρυθμό ανά-

δυσης. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσει ο δύτης είναι κνη-

σμός, παραισθησίες, πόνοι στις αρθρώσεις, διαταραχές του κεντρικού

νευρικού συστήματος (προβλήματα όρασης, παράλυση, σπασμοί και

δύσπνοια)48.

Εφόσον εκδηλωθούν συμπτώματα η εφαρμογή κατάλληλης επανα-

συμπίεσης είναι κρίσιμη, προκειμένου να αποφευχθούν μόνιμες βλάβες

στο δύτη. Υπενθυμίζεται ότι δεν προκαλείται νόσος των δυτών σε ρηχές

καταδύσεις (λιγότερο από 30 πόδια ή 10 περίπου μέτρα), ανεξάρτητα

από τη διάρκεια της κατάδυσης ή την ταχύτητα της ανάδυσης, οπόταν

θα πρέπει να αναζητούνται άλλα αίτια για την πρόκληση των συμπτω-

μάτων. Σε περίπτωση μιας βλάβης του έσω ωτός που προκλήθηκε κατά

την κατάδυση θα πρέπει να έρχεται κατά νου η πιθανότητα ρήξης κά-

ποιας θυρίδας έσω ωτός (ωοειδής ή στρογγύλη θυρίδα) και ότι σ’ αυτή

την περίπτωση δεν επιτρέπεται η επανασυμπίεση48. Σύμφωνα με τις υ-

πάρχουσες γνώσεις η αντιμετώπιση της ωτολογικής νόσου αποσυμπίε-

σης θα πρέπει να περιλαμβάνει:

1. Κατάλληλη επανασυμπίεση σε τουλάχιστον 99 πόδια βαθύτερα από

το βάθος στο οποίο συνέβη το ατύχημα.

2. Επανασυμπίεση, χρησιμοποιώντας το προηγηθέν μείγμα ηλίου οξυ-

γόνου, όταν η βλάβη συμβαίνει κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά από την

αλλαγή από το ήλιο-οξυγόνο προς τον αέρα κατά τη διάρκεια των προ-

σφάτων σταδίων της αποσυμπίεσης.

3. Τη χρήση παρεντερικής διαζεπάμης για την ανακούφιση του συμπτώ-

ματος και τις κυκλικές εισπνοές οξυγόνου εμπλουτισμένες με αέρια.

4. Την αποφυγή άλλων καταδύσεων από δύτες που παρουσίασαν μό-

νιμες βλάβες του έσω ωτός και αφού έχουν υποχωρήσει τα οξέα συ-

μπτώματα49.